Կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու մշակույթը մեզանում զարգացում ապրի

Յուրաքանչյուրին ի վերուստ տրված է հնարավորություն կառուցելու և անցնելու իր կյանքի ու ճակատագրի ճանապարհը: Ոմանք ընտրում են հարթ ու անխոչընդոտ ճանապարհներ, ոմանք էլ քարքարոտ ու բարդ ճակատագրերի սիրահար են: Կյանքում լինում են նաև ճիշտ կամ սխալ ճանապարհներ: Բոլոր դեպքերում էլ մենք ենք մեզ ու մեր ընտրությունների համար պատասխանատու և, հետևաբար,  կրում ենք այն բոլոր հետևանքները, որոնք առաջացրել են մեր իսկ ընտրած ճանապարհները: Պետք է կարողանալ ընտրել այնպիսի ուղի, որի համար հետագայում չզղջանք, ու այդպիսի ընտրությամբ իսկ պիտանի կլինենք մարդկությանը:

Բժշկի ճանապարհը՝ գիտակցված ընտրություն է: Մասնագիտական գործունեության ընթացքում արհեստավարժությունը ձեռք է բերվում տարիների քրտնաջան աշխատանքի, գիտելիքների, ստացած գործնական հմտությունների արդյունքում, իսկ մարդկային տեսակը ճիշտ ախտորոշելու միակ գրավականը մարդու կենսափորձն է:

Մեր զրուցակիցն է մանկական վիրաբույժ, ուրոլոգ, «Արաբկիր» բժշկական համալիրի կոնքի խոռոչի օրգանների գործառույթի խանգարման ծառայության ղեկավար ԱԼԲԵՐՏ ԼԱԼԱԶԱՐՅԱՆԸ,  բժիշկ, որը հենց վերոնշյալ հատկանիշների կրող է։

-Պարոն Լալազարյան,  ի՞նչ է  անմիզապահությունը  և  խոսեք, խնդրեմ, պատճառագիտության մասին,  և որո՞նք են դրանց   ապաքինման  բուժմոտեցումները։ 

Մյուս հանդիպող անմիզապահություններն ավելի շատ առողջական խնդիրներ են, որոնք կարող են լինել ինչ-որ հիվանդությունների կա՛մ հետևանք, կա՛մ միզապարկի միզուղիների զարգացման արատներ, կա՛մ սխալ աշխատանքի` դիսֆունկցիայի հետևանք, որն էլ իրեն հերթին կարող է հանգեցնել երիկամների վնասմանը: Այս դեպքում անմիզապահությունը կարող է արդեն համարվել առողջական խնդիր։

Շատ հաճախ հանդիպում է նաև հոգեբանության ֆիզիոլոգիական անմիզապահությունը:  
Այս ամեն ինչից ելնելով՝ պատճառագիտությունը մեկը լինել չի  կարող. հետևաբար, տեսակից կախված, հետագայում որոշվում է բուժման ընթացքը։

Հետազոտությունները բավականին բազմազան են, բայց կարևոր է  հասկանալ միզարձակման որակը միզելիս, պետք է ծնողը, հարազատը, կամ երեխան, եթե արդեն չափահաս է, գրառեն երեքօրյա ջուր խմելու և միզելու ժամային գրաֆիկը։ Դրանից ելնելով՝ մեզ համար արդեն պարզ է դառնում, թե ինչ տեսակի անմիզապահություն է, տալիս ավելի հստակ ինֆորմացիա, թե ինչ հետազոտության դիմենք։

- Միզածորանի և երիկամների բնածին արատներ, ի՞նչ են իրենցից ներկայացնում դրանք։

Հանդիպում են նաև երիկամների զարգացման դիրքի անոմալիաներ, կարող է մեկ երիկամը չլինել, կամ բաժանված լինել երկու մասի՝ մեկ ամբողջական կամ երկու ողջ ամբողջական, կամ մեկ կամ երկու լրացուցիչ երիկամ, իհարկե, դրանք հիվանդություն չեն կարող համարվել, երբ որ երիկամի դիրքը բարձր կամ ցածր է տեղադրված, ուստի այն պաթոլոգիա չենք կարող համարել, այն ոչ մի կերպ չի խանգարում մարդու առողջ կյանքով ապրելուն։

-Բժիշկ, ձեզ մոտ իրականացվում է, արդյո՞ք, երիկամի փոխպատվաստում:

 - Երիկամի փոխպատվաստում մեզ մոտ իրականացվում է բավականին վաղուց, երկու տարի առաջ մենք հատեցինք 200-ի շեմը։ Կարող եմ ասել, որ արդյունքները բավականին գոհացուցիչ են, համագործակցում ենք միջազգային առաջատար բժշկական կենտրոնների հետ՝ Շվեյցարիայի, Լոնդոնի, ԱՄՆ-ի,  և նրանց արդյունքները մեր արդյունքներից չեն տարբերվում, ավելին՝ դրանք համադրելի են։ Մենք երիկամների փոխպատվաստման արդեն բավականին մեծ փորձ ունենք:

-Որո՞նք են պոչուկի կիստայի վիրահատական միջամտության տեսակները։  

- Ընդհանուր վիրաբուժության մեջ պոչուկի կիստան ամենահաճախ հանդիպող հիվանդությունների շարքին է դասվում, հանդիպում է հատկապես մեծահասակների մոտ, մինչդեռ երեխաների մոտ դա բնածին խնդիր է այն համարվում, էպիթելային ուղիները  մաշկից գնում են դեպի  պոչուկի կամ հաստության մեջ կամ պոչուկի վերոսկրին են հասնում: Խնդիրը սկսում է արտահայտվել այն ժամանակ, երբ որ հասունացման տարիքում սովորաբար երեխաների մոտ սկսվում է մազակալման շրջանը, և թափված մազերը գնում են և հավաքվում էպիթելային ուղիների մեջ՝ այնտեղ փակելով լուսանցքը, և ներսում առաջացնում են խնդիրներ՝ ինֆեկցիա, որը բերում է պոչուկի կիստա ասված վիճակին, որը պահանջում է վիրահատական բուժում։ Կան վիրահատական բուժման մեթոդներ։ Երբ առկա է սուր թարախակալված վիճակ, կա թարախակույտ, կատարվում է կտրվածք, որը հետվիրահատական շրջանում մի քանի օր մշակումներ անելուց  հետո վերականգնվում է, բայց իրականում դա ռադիկալ բուժում չէ, քանզի չենք վերացնում խնդիրն արմատապես, ուղղակի ազատվում ենք թարախակույտից: Ցավոք սրտի, չկա մի մեթոդ, որ կրկնվելու հավանականություն չունենա։ Իսկ, թե որ մեթոդին դիմենք, սովորաբար հասկանում ենք վիրաբուժության ժամանակ։ Եթե տեսնում ենք, որ արտահայտված բորբոքային պրոցես է ընթանում, մեծ ծավալով, շատ խողակներ կան, մոտ է հետանցքին և այլն, ապա այդ դեպքում աշխատում ենք կարեր չդնել, քանզի այն կարող է դառնալ անիմաստ։

Մեծ հավանականությամբ, եթե մեկը բորբոքվում է, թարախակալվում, հարկադրված ես լինում կրկին բացել։ Իսկ եթե փոքր է, արտահայտված բորբոքային պրոցես առկա չէ, թարախակույտ չկա, հավելյալ խողակներ չկան, ապա կարելի է վերականգնել արագ, եթե կարած վերքը լավանում է մինչև երկու շաբաթվա ընթացքում և բաց մեթոդով չի, այդ դեպքում՝ մինչև 2-3 ամսվա ընթացքում։ Իհարկե, հաշվի է առնվում ծնողների և երեխայի, եթե արդեն չափահաս է՝  կարծիքը, քանզի մենք փորձում ենք բացատրել, թե որ մեթոդի դեպքում հետագա ընթացքը ինչ կթելադրի: Բժշկության մեջ բուժառուի կողմից հնչող <<ես ցանկանում եմ>> արտահայտությունը տեղին է միայն կոսմետոլոգիայի և պլաստիկ վիրաբուժության մեջ, բայց վիրաբուժության մեջ,  օրինակ, ենթադրենք, առկա է արդեն սուր ապենդիցիտ՝ կույր աղիքի բորբոքում, եթե այս դեպքում վիրահատական միջամտությունը հետաձգվի, այն կարող է բերել մահվան ելքի։ Կամ եթե ճողվածքներ կան, և բժշկության մեջ եթե բուժառուներն են որոշում, դա այդքան էլ ճիշտ չէ, ուղղակի պետք այնքան գրագետ բացատրել, որ բուժառուին հասանելի, հասկանալի  լինի ասելիքդ, իսկ եթե նա արդեն տեղեկացված է խնդրի լրջության աստիճանին, այդ դեպքում մեզ դյուրին է լինում, ինչը թույլ է տալիս, որ հենց ինքն էլ գրագետ մոտեցում դրսևորի և ընտրի իր բուժման միջոցը։ Լինում են դեպքեր, երբ հիվանդներն օգտվում են ոչ մասնագիտական տեղեկատվական աղբյուրներից, տեեկություններ քաղում համացանցի ոչ բժշկական-մասնագիտական էջերից, մինչդեռ բոլորս էլ լավ գիտակցում ենք, որ բժշկության մեջ կան հստակ  ցուցումներ և հակացուցումներ։ Մեկ անգամ մեր հարգարժան բժիշկներից մեկը այսպիսի արտահայտություն արեց. <<Եթե ես հիվանդին բացատրում եմ, և նա դա չի ընկալում, ապա դա իմ խնդիրն է, ոչ թե բուժառուի>>։

Ասելիքս այն է, որ ուղղակի պետք է աշխատել գրագետ և ճշգրիտ բացատրել իրողությունը։ Ուղղակի մարդիկ պետք է հասկանան, թե ինչ տեղեկություն  են փնտրում և որտեղ են փնտրում։ Քանզի բոլորը բուժման առավել ընդունելի ելքերը սովորաբար երբեք չեն  բարձրաձայնում, շատերը միայն վատը կարող են տեսնել լուսաբանված ինտերնետ պորտալում՝ սոցիալական հարթակներում։ Եվ, իրականում, նման հարթակները շատ լավ միջոց են սխալ կարծիք տարածելու համար, որտեղ տեղեկատվությունն օբյեկտիվ չէ, և այնտեղ կարծիք ու տեսակետ են հայտնում ոչ մասնագետ մարդիկ։ Այսինքն՝ այն  մեզ համար չի կարող  վիճակագրություն  համարվել։

-Ի՞նչ կասեք մեզանում դիմելիության մշակույթի մասին, ի՞նչ մակարդակի վրա է այն այսօր:

- Ցավոք սրտի, պետք է ասեմ, որ այն գնալով ավելի է վատթարանում։ Նախկինում բժշկին կիսաստվածացնում էին, հարգանքը գերակա էր առ իրենց բժիշկը։ Եթե օբյեկտիվ լինենք, բոլորն էլ արժանի են հարգանքի և վերաբերմունքի: Չկա մի մասնագիտության, որ հարգանքի արժանի  չէ: Ցավոք սրտի, վերջին տարիներին, ըստ հանրության՝ բոլոր դժբախտությունների մեղավորները ուսուցիչներն ու բժիշկներն են։ Կցանկանամ, որ  հասարակությունն ավելի գիտակից ու ճիշտ ընկալի բժշկի աշխատանքի պատասխանատվության չափը, բնականաբար, ոչ  միայն բժշկության, այլ մնացյալ ոլորտներում էլ կան խնդիրներ, անսխալական մարդ չկա։ Մեծ է բժիշկների ուսերին ընկած բեռը, միանշանակ այլ ոլորտներում խնդիրներն ավելի գերակա են, բայց ոչ ոք պետության վախճանը այնքան չի բարդում այլ  մասնագետների վրա, որքան՝ բժիշկների վրա։

Կցանկանայի խոսել նաև օր օրի բժշկական կենտրոնների համատարած,  սնկի պես ի հայտ գալու մասին, իրականում  ոչինչ չասող ազգանուններով: Երևանում կա 41 բժշկական կենտրոն, դրանք դեռ շարունակում են բացվել: Սրա բացասական կողմը՝ որ մասնագիտությունները ապակենտրոնացված են,  բոլոր լավ և վաստակաշատ նեղ մասնագետները մեկ տեղում չեն կարող լինել։ Մի շարք այլ հարցեր ևս կան,  և դա խնդիր է,  կլինիկական օրդինատորների համար ուղղակի շատ հարցեր կան, որ կարող է մեզ մոտ հանդիպող դեպքերը բաց թողեցի այլ կենտրոնի օրդինատորի համար։ Իրականում չկա մասնագիտություն, որին միայն կարդալով ու սովորելով կարելի է գերազանց տիրապետել ու լավ մասնագետ դառնալ։ Բոլոր մասնագիտությունների մեջ պրակտիկան շատ կարևոր պայման է,  առանց պրակտիկայի մասնագետ չես կարող դառնալ։

- Որպես մեր զրույցի  վերջաբան, խնդրեմ, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։

- Առաջին հերթին առողջ եղեք, հնարավորություն դեպքում թող քիչ լինեն զարգացման արատները, վատագույն հիվանդությունները, թող բոլորը գիտակցեն ժամանակին բժշկի դիմելու, առավել  ևս՝  ճիշտ նեղ մասնագետի դիմելու կարևորությունը։

Բոլորին կմաղթեմ քաջառողջություն, կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու, առողջությանը խնամքով վերաբերվելու  մշակույթը մեզանում բարձրանան: Ինչու՞ ենք մոռանում կամ շրջանցում այն հուսալի և ուրախալի ​ իրողությունը, որ առողջապահության ոլորտը ինչպես բովանդակ աշխարհում, այնպես էլ մեզանում աներևակայելի առաջընթաց է ապրել։ Բժշկության մեջ այսօր, ամենքիս ի տես, հրաշքներ են գործվում, և ուրեմն՝ ցանկացած հիվանդություն այժմ բազմապատիկ անգամ հեշտ է բուժել, քան ոչ վաղ անցյալում էր: Կանխարգելելը՝ առավել ևս: Կոչս է մեր հայրենակիցներին՝ սիրելիներս, խնամքով վերաբերվեք ձեր առողջությանը, ջանացեք պահպանել այն և մի զլացեք պարբերաբար հետաքրքրվել այդ ամենաթանկով՝ ձեր առողջությամբ:

Ալեքսանդր Մալայանի անվան տեսողության վերականգնման կենտրոնի հիմնադիր - տնօրեն՝ Զառա Մալայան

Արտաքուստ փխրուն թվացող այս գեղեցիկ կինն իրականում մեծ կամքի տեր, ծայրահեղ ճշտապահ և նրբանկատ ղեկավար է: 16 տարի եղել է Ս.Վ. Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի փոխտնօրենը, ղեկավարել մի պատասխանատու  գործ, որի որակը և արդյունքն անմիջապես կապված էին առողջապահական ծառայությունների կազմակերպման և մատուցման հետ: Տարիներ շարունակ նվիրված լինելով իր աշխատանքին և հավատարիմ մնալով սկզբունքներին՝ որոշել և այսօր իրականացրել է իր վաղեմի ցանկությունը:

Զառա Մալայան. <<Հայր և դուստր բավական երկար ժամանակ աշխատել ենք կողք կողքի՝ պապիս Սերգեյ Մալայանի անունը կրող կլինիկայում: Դրանք կայացման և պրոֆեսիոնալ աշխատանքի հրաշալի տարիներ էին: Կարող է թվալ, թե հեշտ է աշխատել ծնողի հետ, բայց հավատացեք՝ դա այդպես չէ: Շատ պարտավորեցնող է, քանի որ իմ նկատմամբ ավելի պահանջկոտ էր, քան մնացածի: Նա տնօրենն էր, ես՝ փոխտնօրենը և եթե մյուսներին հնարավոր էր ներեր որոշ սխալներ, ինձ սխալվել չէր կարելի: Ես կարգավորում էի հասարակայնության հետ կապերը, վարում կենտրոնի մարքեթինգային ոլորտը, մատակարար կազմակերպությունների հետ գործնական շփումները և այլն: Այդ տարիները կյանքի մեծ դպրոց էին, որտեղ հայրս ինձ փոխանցել է այն արժեքները, որոնցով ինքն էր շարժվում: Իմ մեջ սերմանել է նաև աշխատանքի նկատմամբ պատասխանատվության բարձր զգացում, որը  երբեմն չափից անցնում է և խանգարում ավելի հանգիստ ապրելուն: Թեպետ էմոցիոնալ եմ, բայց հորիցս սովորել եմ լինել համբերատար և ստրեսային իրավիճակներում այնքան կայուն, որ արագ որոշումներ չեմ ընդունում>>:

-Ե՞րբ ծագեց տեսողության վերականգնման կենտրոն հիմնելու որոշումը:

- Վաղուց ունեի մտադրություն հիմնելու տեսողության վերականգնման կենտրոն, որը կկրեր հորս անունը: Նրա վաստակը շատ մեծ է հայկական ակնաբուժության կայացման գործում: Նրա ստեղծած դպրոցի սաներն այսօր անվանի բժիշկներ են, որ պատվով շարունակում են հորս ստեղծած ակնաբուժական ավանդույթները: Ես շատ էի ցանկանում հիմնել այս կենտրոնը, որի ստեղծման հարցում ինձ օգնեցին իմ ընտանիքը, հատկապես ամուսինս և որդիս , որոնք ամեն հարցում կողքիս են:

- Ինչպե՞ս ընդունեց Ա. Մալայանն իր անունը կրող կենտրոնի բացման որոշման լուրը:

- Հորս նախ շոյեց այդ միտքը, հետո հպարտացավ ինձնով, սակայն իրեն հատուկ լրջությամբ ասաց. «Դու պիտի պատրաստ լինես առաջինը մտնել կլինիկա և ամենա վերջինը դուրս գալ այնտեղից, այսինքն պիտի ամեն վայրկյան լինես գործիդ կենտրոնում, մանավանդ սկզբնական փուլում». Ես շատ լավ գիտակցում եմ, թե ինչ նկատի ունի, քանի որ հենց այդպիսին էր իր ակտիվ աշխատելու տարիներին: Ես և քույրս երեխա ժամանակ իրեն տանը գրեթե չեինք տեսնում: Շատ տպավորվեցի նրա այդ խոսքերից: Չափազանց անհանգիստ է նաև կենտրոնի ապագայով և վստահ եմ, որ իր դիպուկ խորհուրդներով կօգնի շտկելու հանդիպող խնդիրները: 

- Ինչպիսի՞ որակներ են հարկավոր հատկապես բժշկական կենտրոն ղեկավարելու համար:

-Ես հակված եմ ցանկացած խնդրի դեպքում նախ վերլուծել իմ քայլերը, քննել նախ ինձ՝ հետո դիմացինին: Նա ով դադարում է սովորել՝ դադարում է լինել: Հատկապես  մեր ժամանակաշրջանում, երբ համացանցի  միջոցով հասանելի է տեղեկատվության ահռելի պաշար՝ միշտ պետք է պատրաստ լինել նորը փնտրելուն և յուրացնելուն: Շատ եմ կարևորում նաև պատասխանատվությունը կոլեկտիվի նկատմամբ, նրբանկատությունն ամեն մեկի հանդեպ: Լինել տեղեկացված այն ոլորտում որով զբաղվում ես, լինել ազնիվ գործընկերների հետ և աշխատել սիրով: 

-Ձեր կյանքը կապվում է նոր «հասցեի» հետ, զրոյից սկսում եք նոր կենտրոնի ճանապարհ, ինչպե՞ս եք տեսնում նրա ընթացքը:

-Շատ հուզիչ է…նորոգվող ամեն դետալ, սկսած դուռ-պատուհանից՝ վերջացրած սարքավորումներով, շինարարական ամբողջ ընթացքից մինչև ավարտը՝ ամուսնուս հետ եղել եմ այստեղ և փայփայում եմ յուրաքանչյուր ներդրում: Այս նոր հասցեն կրում է հորս անունը և պատկերացնում եք, թե որքա՜ն պարավորեցնող է: Հույս ունեմ, որ Ալեքսանդր  Մալայանի անվան տեսողության վերականգնման կենտրոնը կլինի այն վստահելի բուժհաստատությունը, որը կսպասարկի բարձր մակարդակով և որակով, քանի որ դրա համար ստեղծել ենք բոլոր պայմանները:

-Ինչպիսի՞ ծառայություններ է մատուցում կենտրոնը:

-Նախ տեսողության  բարձրակարգ դիագնոստիկ, բուժական և էսթետիկ ծառայություններ, որը թույլ է տալիս ժամանակին կանխել վաղ փուլում գտնվող տեսողական խնդիրները: Աշխատում են երիտասարդ բարձրակարգ մասնագետներ, ովքեր ավարտել են Ս.Վ.Մալայանի անվան ակնաբուժական կենտրոնի արդինատուրան, ինչպես նաև՝ հրավիրյալ  փորձառու ակնաբույժներ: Իրականացվում են բարձրակարգ հետազոտական, առայժմ ոչ բարդ վիրահատական  ծառայություններ, ինչպես նաև էսթետիկ միջամտություններ: Կենտրոնը հագեցած է ժամանակակից անհրաժեշտ տեխնիկայով, դեղորայքով, բարձրակարգ մասնագետներով և այդ ամենը կգործի մեր կարգախոսի ներքո՝ «Ձեր տեսողությունը՝ մեր առաջնահերթությունն է»:

YOUR VISION IS OUR FOCUS... The main function of the vision center is to provide high-quality diagnostic, therapeutic and aesthetic vision services, which can prevent many visual problems at an early stage. The center offers high-quality research and surgical services, which will be performed in a clinic equipped with modern equipment.   

ACTIVITIES

Ով սիրում է իր մասնագիտությունը,  ընկճվելու իրավունք չունի                                                                                                                            

Վերջին տարիներին էնդոկրին հիվանդությունների թիվը գնալով ավելացել է, և սա լուրջ մարտահրավեր է ոչ միայն Հայաստանի, այլ նաև ամբողջ աշխարհի առողջապահական համակարգի համար: Մեր բժիշկների ջանքերի շնորհիվ էնդոկրինոլոգիան, որը բժշկության ամենապահանջված ուղղություններից մեկն է, Հայաստանում զարգացում է ապրել` զգալիորեն մոտենալով միջազգային մակարդակի:

Մեր զրուցակիցն է «ԱՍՏՂԻԿ» բժշկական կենտրոնի էդոկրինոլոգ Նարինե Բեգլարյանը: Երիտասարդ բժշկուհու համար բժշկի մասնագիտությունն առաջին հերթին մարդուն առողջություն, հանգստություն ու ժպիտ պարգևելու առաքելություն է, իսկ դա իր ոլորտում լավագույնը դառնալու նախապայմաններից է, ինչն ի սկզբանե եղել է բժշկուհու հավատամքը: Բարեհամբույր և հետևողական, իր գործում բարձր մասնագիտական մոտեցում ցուցաբերող բժշկուհի, որը ոչ միայն ունի մասնագիտական գերազանց գիտելիքներ, այլև նաև բուժառուների նկատմամբ իր հոգածու վերաբերմունքով իսկապես արժանի է իսկական բժիշկ կոչվելուն:

 -Բժշկուհի, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում  նախադիաբետը, ինչպիսի՞ն է լինում նախադիաբետային վիճակը:

-Նախադիաբետային վիճակն այն է, երբ արյան մեջ գլյուկոզայի ցուցանիշները գտնվում են առողջ նորմայի և ՇԴ-ին բնորոշ ցուցանիշների միջակայքում, երբ դեռ թվերը չեն հասնում շաքարային դիաբետի ախտորոշման սանդղակին, մինչդեռ նախադիաբետը արդեն պրոգրեսիվող ձևով կարող է անցնել  շաքարային դիաբետի։ Իրականում նախադիաբետի վարումը շատ չի տարբերվում դիաբետի վարումից, այսինքն՝ այս փուլում հիվանդները հիմնականում արդեն ունեն ճարպակալում, և, որպես ճարպակալման բուժում, արդեն պետք է անցնել դիոտեթերապիայի:  Իհարկե, դրան զուգակցված՝ նշանակել նաև «Մետֆորմին» դեղամիջոցը։ Եթե ճարպակալման աստիճանը  բարձր է, օգնության է գալիս նաև «Օզեմպիկ» դեղամիջոցը, որն այսօր ամբողջ աշխարհում մեծ կիրառություն ունի և նշանակվում է ոչ միայն նախադիաբետ ունեցող,  այլև ուղղակի առանց դիաբետի ճարպակալած հիվանդներին։

Նախադիաբետը բավական տարածված ախտաբանական վիճակ է, որը կարող է զուգակցվել մի շարք այլ խանգարումներով։ Այս խնդրի առկայության դեպքում հարկավոր է միջոցներ ձեռնարկել, այլապես այն կարող է հեշտությամբ վերածվել երկրորդ տիպի շաքարային դիաբետի, որը վերահսկել ավելի դժվար է։ Նման խնդիրներից խուսափելու համար հարկավոր է ժամանակին հայտնաբերել խանգարումն ու սկսել պայքարել դրա դեմ։ Նախադիաբետը կարող է շատ արագ պրոգրեսիվող ձևով անցնել դիաբետի, դառնալ դիաբետ, այսինքն՝ նախադիաբետ-դիաբետ տարբերակումը իրականում զուտ թվային տարբերակում է, գլոբալ գործընթացն արդեն սկսված է, իսկ շաքարային դիաբետի զարգացումը իրականում սկսում է շատ ավելի վաղ, քան գլիկեմիայի թվերի տատանումը, մոտավորապես արդեն երբ առկա է ճարպակալում։ Շաքարային դիաբետի հայտնաբերումից 10-15 տարի առաջ արդեն իսկ սկսվում է ինսուլինի ռեզիդենտությունը՝ բջիջների զգայունությունը ինսուլինի նկատմամբ, կոպիտ ասած, բթանում է, և կարող ենք ասել, որ հիվանդը ռիսկային գոտում է գտնվում, և կարող է հետագայում զարգանալ շաքարային դիաբետ։ Այսինքն՝ այս անցումները բավականին սահուն են, և բուժումը, ինչպես նշել էի նախկինում, պետք է սկսել ճարպակալման բուժումից, որպեսզի կանխենք դիաբետի զարգացումը։

-Որոնք են դիաբետի տեսակները,  կտարբերակե՞ք։

-Դիաբետի մի քանի տեսակներ կան. բայց ամենից հաճախ հանդիպում են շաքարային դիաբետի 1-ին և 2-րդ տիպերը։ Տիպ 1 շաքարային դիաբետը հիմնականում զարգանում է երեխաների և դեռահասների մոտ և պայմանավորված է ենթաստամոքսային գեղձում ինսուլինի արտադրության և արյան մեջ նրա բացարձակ քանակի նվազումով։ Տիպ 2 շաքարային դիաբետի դեպքում ինսուլինի արտադրությունը որոշակի պահպանված է, իսկ հիպերգլիկեմիան պայմանավորված է օրգանիզմում ինսուլինի պահանջի ավելացման հետ, և որպես կանոն, հաճախ զուգակցվում է ճարպակալումով կամ ավելցուկային քաշով։ Մեր պրակտիկայում ավելի շատ հանդիպում է երկրորդ տիպի դիաբետը։ Պատճառագիտությունը հիմնականում ժառանգականության գործոնն է, նստակյաց կյանքը և ճարպակալումը։

-Ի՞նչ է գեստացիոն շաքարային դիաբետը:

- Ունենք այսպիսի հասկացություն․ գեստացիոն շաքարային դիաբետ։ Այն հղիների դիաբետն է։ Գեստացիոն շաքարային դիաբետը կարծես նախադիաբետն է հղիների մոտ։  Եթե ոչ հղիների մոտ նախադիաբետի ախտորոշման համար պետք է ունենանք գլիկեմիայի ցուցանիշ 6,4մմ/լ  և դրանից բարձր, ապա հղիների մոտ 5, 1մմ/լ-ից  սկսած համարվում է գեստացիոն դիաբետ։ Հղիների 10-20 տոկոսի մոտ առկա է գեստացիոն դիաբետ։ Գեստացիոն դիաբետի բուժումը առաջին հերթին, բնականաբար,  դիետոթերապիան է և ֆիզիկական ակտիվությունը, սակայն եթե այս միջոցառումների արդյունքում առավոտյան գլիկեմիայի ցուցանիշը շարունակում է մնալ 5,5 մմ/լ- ից,  իսկ ուտելուց 1 ժամ հետո 7,5 մմ/լ -ից բարձր, հղիներին արդեն նշանակում ենք ինսունիլոթերապիա։ Իհարկե, արտասահմանյան որոշ երկրներում գեստացիոն դիաբետի դեպքում կիրառվում է նաև դեղորայքային բուժում, բայց, իհարկե, ավելի անվտանգ է ինսուլինոթերապիան, ուստի մենք ընտրում ենք պտղի համար առավել փորձարկված և անվտանգ  մոտեցման տարբերակը․ այն է ՝ ինսուլինոթերապիան։ Մեր երկրում գեստացիոն դիաբետը բուժվում է միայն ինսուլինով, հակադիաբետիկ հաբեր չեն կիրառվում։

-Դիաբետիկ ոտնաթաթ։  Ի՞նչ խնդիր է այն:

-Դիաբետիկ ոտնաթաթ հասկացությանն անդրադառնալիս առաջին հերթին պետք է խոսենք  դիաբետիկ պոլինեյրոպաթիայի մասին։ Այն ծայրամասային նյարդաթելերի ախտահարումն է: Դիաբետիկ պոլինեյրոպաթիան շաքարախտի (դիաբետ) ամենատարածված բարդությունն է, որն առաջացնում է տարատեսակ ախտանիշներ։ Շաքարային դիաբետի առկայությունը, հատկապես չկոմպենսացված և երկարատև, ախտահարում է նյարդերը, մասնավորապես նյարդերի պաշտպանիչ շերտը՝ միելինային թաղանթը, ինչն էլ բերում է մի շարք ախտանիշների՝  վերջույթներում սառնության, թմրածության, ծակծկոցի զգացողություն, ցավի, երբեմն գիշերը  ոտքերում այրոցի զգացումի, երևույթներ, որոնք դիաբետիկներին շատ բնորոշ են։ Նեյրոպաթիայի հետևանքով հիվանդները կարող են ժամանակի ընթացքում կորցնել նաև զգայնությունը՝ ջերմության զգացողությունը, սկսում են չզգալ տաքությունն ու սառնությունը։ Բացի այդ, դիաբետիկների մոտ ի հայտ են գալիս անոթային խնդիրներ՝ ստորին վերջույթների մանր և խոշոր անոթների ախտահարում, պատերի հաստացում, լուսացքի նեղացում, ինչը բերում է արյան հոսքի խանգարմանը։ Այդ՝ հիմնականում նյարդային ախտահարումների և մանր անոթների ախտահարման հետևանքով ժամանակի ընթացքում, իհարկե, ոչ բոլորի մոտ, կարող է առաջանալ  դիաբետիկ ոտնաթաթ հասկացողությունը, որը տարանջատվում  է մի քանի տեսակի։ Սկսում են զարգանալ տրոֆիկական խոցեր դիաբետիկ ոտնաթաթի վրա, այսինքն՝ վերքեր, որոնք ասեպտիկ են, այսինքն՝ միկրոբներ չեն պարունակում, որոնք սկզբում կարող են լինել մակերեսային, հետո ժամանակի ընթացքում կարող են խորանալ։ Եթե դրան գումարվեն խոշոր անոթների ախտահարումները, ապա ժամանակի ընթացքում կարող են ախտահարվել ոսկորները։ Այս դեպքում աստիճանաբար կարող են հեռացվել ստորին վերջույթի մատները, ոտնաթաթը, ոտքը, այսինքն՝ սա կոմպլեքս մեխանիզմներով պայմանավորված գործընթաց է։ Որպեսզի դիաբետիկը խուսափի ցանկացած բարդությունից,  ամենակարևորը շաքարի մակարդակը նորմայի մեջ պահելն է։ Այդ դեպքում մենք կխուսափենք թե՛ անոթային, և թե՛ նյարդային բարդություններից, և այս բոլոր ահռելի բարդությունները հիվանդների մոտ չեն զարգանա։ Բացի գլիկեմիան նորմալ ցուցանիշների մեջ պահելը, կարևոր են մի շարք համալիր դեղորայքային միջոցներ կիրառելը ուղղված ծայրամասային նյարդաթելերի պաշտպանությանը։ Սակայն ամենակարևորը շաքարի մակարդակը նորմայի մեջ պահելն է, այդ դեպքում կարելի է ասել, որ դիաբետիկների մոտ բարդությունների ռիսկը կլինի այնքան, որքան որ ոչ դիաբետիկների մոտ։ Այսինքն՝ ռիսկը զգալիորեն  քչանում է, ինչը հաստատում են բազմաթիվ հետազոտությունները։

-Ինչի՞ կարող է  հանգեցնել մագնեզիումի դեֆիցիտը:

-Մագնեզիումի դեֆիցիտը դժվար է ախտորոշել, քանի որ շիճուկային արյան մեջ մագնեզիումի մակարդակը չի արտացոլում նրա ներբջջային պարունակությունը։ Այդ  պատճառով  էլ  շատ  դժվար  է  հասկանալ՝  արդյո՞ք հիվանդի օրգանիզմն ունի մագնեզիումի կարիք։
Մագնեզիումի դեֆիցիտ սովորաբար ունենում են զարգացած արդյունաբերություն ունեցող երկրների բնակիչները, և շատերն այդ մասին գաղափար չունեն։ Այնինչ, պետք է նկատի ունենալ, որ մագնեզիումի բավարար քանակության պակասը մեր օրգանիզմում կարող է բազմաթիվ հիվանդությունների զարգացման պատճառ դառնալ։ Մագնեզիումը մակրոտարր է, որը մեր օրգանիզմում պետք է լինի ճիշտ մակարդակի վրա, քանզի չկա նյութափոխանակային որևէ գործընթաց, որտեղ չմասնակցի մագնեզիումը։ Մասնավորապես, մասնակցում է նյարդերի հաղորդականության գործընթացին, և օրգանիզմում դրա դեֆիցիտից մի շարք խնդիրներ են առաջանում՝ նյարդային լարվածություն, վերջույթներում ծակծկոցի զգացում, մկանային ձգվածություն, անքնություն, առիթմիաներ, խեղդոցի զգացողություն, երբեմն հոգնածության զգացում։ Ցավոք սրտի, մեր երկրում դեռևս չունենք այդպիսի մեծածավալ հետազոտություն, որը կարտացոլի մագնեզիումի դեֆիցիտի չափը։ Հետազոտություններից մեկը ցույց է տվել, որ Հյուսիսային Ամերիկայում տղամարդկանց 70 տոկոսն ունի մագնեզիումի դեֆիցիտ։ Եվ ամենահետաքրքիրն այն է, որ մագնեզիումի  դեֆիցիտը երակային հետազոտմամբ չի արտահայտվում։ Իրականում մագնեզիումի ռեալ պարունակությունը ներբջջային տարածքում է, այսինքն՝ լաբորատոր հետազոտությունների արդյունքում դեֆիցիտը չի պարզվի, և մեր պրակտիկայում, կոնկրետ իմ բուժառուները, ուղեկցող խնդիրների բուժմոտեցմանն համատեղ ստանում են նաև մագնեզիում։ Այսինքն՝ ինչպես գրագետ էնդոկրինոլոգի ուշադրությունը օրգանիզմում սևեռված է կալցիումի պարունակությանը, այդպես էլ պետք է սևեռված լինի նաև մագնեզիումի պարունակությանը։ Չնայելով հետազոտությունների արդյունքներին՝ մագնեզիումի դեֆիցիտը բոլոր բուժառուներին լրացվում է։

-Խոսենք, խնդրեմ,  նաև ցինկի դեֆիցիտի  մասին:

-Ցինկը մարդու օրգանիզմին նույնպես անհրաժեշտ միկրոտարրերից է: Չնայած օրգանիզմի համար ցինկի կարիքին, այն է՝ օրական մոտ 12-15 մգ, այս հանքանյութը չափազանց անհրաժեշտ է սպիտակուցների սինթեզի համար, առանց որոնց անհնար է բջիջների կենսագործունեությունը: Ցինկի դեֆիցիտի ժամանակ նկատվում է մազաթափություն, տեսողական վատացում, նաև իմունիտետի իջեցում։

-Մազաթափությունը և դրա տեսակները:

-Կա դիֆուզ  և օջախային մազաթափություն։ Մազաթափությունն առաջանում է մազային ֆոլիկուլների վրա արտաքին կամ ներքին ինչ-որ ազդեցությունների հետևանքով: Մազաթափությունը կարող է առաջանալ սթրեսներից, օրգանիզմում հորմոնալ կամ սեզոնային փոփոխություններից, վիտամինների և միկրոտարրերի պակասից, կարող է նաև այլ ներքին հիվանդությունների հետևանք հանդիսանալ: Հիմնական պատճառը հայտնաբերելուց և բուժելուց հետո մազաթափությունը կարող է դադարել և մազերի աճը վերականգնվել:  Օջախային մազաթափությունն աուտոիմուն հիվանդություն է, դրանով ավելի շատ զբաղվում են մաշկաբանները։ Իմունային համակարգը մազարմատի նկատմամբ հակամարմիններ է առաջացնում, և քայքայելով մազարմատը՝  մազերը սկսում են օջախներով թափվել։ Օջախային մազաթափությունը, քանի որ իմունային բնույթ է կրում, ուղղակի հաճախ կարող է զուգակցվել այլ աուտիմոն խնդիրների հետ, մասնավորապես՝ վահանաձև գեղձի աուտոիմուն թիրեոիդիտի հետ:

Դրա համար շատ հաճախ մաշկաբանները օջախային մազաթափության պարագայում խորհուրդ են  տալիս  խորդակցել նաև էնդոկրինոլոգի հետ։

Երբ օրգաիզմում առկա է արական հորմոնի ավելցուկ, դիտվում է ավելի շատ գագաթային մազաթափություն, որն ուղեկցվում է նաև մազերի յուղոտությամբ։  Այդ դեպքում անպայման կանանց մոտ հետազոտվում են արական հորմոնները, մասնավորապես՝ մակերիկամները, ձվարանները: Շատ հաճախ մազաթափության պատճառը կարող է լինել սթրեսային։ Սթրեսն ակտիվացնում է մակերիկամները, իսկ այնտեղ կա արական հորմոն  արտադրող շերտ։ Մազաթափությունը  կարող է լինել նաև դիֆուզ, երբ երևույթն ընդգրկում է ամբողջ մազային մակերեսը։ Այդ ժամանակ ավելի շատ փնտրում ենք կամ այլ էնդոկրին խնդիր, օրինակ վահանաձև գեղձի թերֆունկցիա'  հիպոթիրեոզ,  կամ ավելի հաճախ մեր պրակտիկայում դիտվում է վիտամին միկրոտարրերի դեֆիցիտ։ Վիտամին D-ի դեֆիցիտը, կալցիումի, ցինկի դեֆիցիտը նույնպես կարող են բերել մազաթափության։ Այսինքն՝ երբ բուժառուները  դիմում են նման գանգատով, բնականաբար, նախ բացառում ենք բոլոր այս վերը նշված դեֆիցիտային վիճակները, հորմոնալ դիսբալանսը, և ապա միայն վերջնական եզրակացություն ենք գալիս։ Իհարկե, որոշ դեպքերում պատճառագիտությունը պարզելը, միևնույնն է,  դժվար է լինում, կարող է անգամ անձնական հիգիենայի միջոցների, օրինակ՝ շամպունի փոփոխությունը նույնպես բերել մազաթափության։ Եվ, իհարկե, մազաթափության կարող են բերել նաև մաշկային որոշ խնդիրները, ինչպես, օրինակ, գլխի սնկային խնդիրները։ Այսինքն՝ մազաթափության խնդրով զուգահեռ պետք է զբաղվեն մաշկաբաններն ու էնդոկրինոլոգները։

-Լյարդի ճարպակալում։

-Լյարդի ճարպակալումը հիմնականում մետաբոլիկ խնդիր է, այսինքն, երբ բուժառուն ունի ուղղակի ճարպակալում, այդ դեպքում լյարդը նույնպես ենթարկվում է ճարպային վերափոխման։ Դա էլ իր հերթին բերում է լյարդի չափերի մեծացման, սոնոգրաֆիկ պատկերում պարզ են դառնում լյարդի ճարպային կուտակումները, ինչպես նաև լյարդի ֆերմենտների բարձրացման միտումը։ Այսօր անգամ լյարդաբանները այս վիճակի դեպքում լյարդը պաշտպանող  դեղորայքային բուժում չեն նշանակում, քանզի գերակա խնդիրը մետաբոլիկ համախտանիշն է, բուժման ընթացակարգում բուժառուի քաշի,  ինչպես նաև սննդակարգի և ֆիզիկական ակտիվության կարգավորումը:

-Կխոսե՞ք  «Մետֆորմին» կոչվող դեղամիջոցի մասին:

-«Մետֆորմին»-ը  դեղամիջոց է, որն հաճախ նշանակվում է 2-րդ տիպի շաքարային դիաբետի բուժման նպատակով: Այն նվազեցնում է արյան շաքարի (գլյուկոզի) մակարդակը` բարելավելով հյուսվածքների զգայունությունը ինսուլինի նկատմամբ: Մասնավորապես, «Մետֆորմին»-ը բարձրացնում է լյարդի, մկանների, ճարպերի և այլ հյուսվածքների զգայունությունը ինսուլինի նկատմամբ: Այս դեղամիջոցի արդյունավետության մասին վերջերս հրաշքներ են գրանցվում: «Մետֆորմին»-ի գործածությունը կարող է բերել նաև լյարդի ճարպակալման բարելավմանը, դրա չափերի  փոքրացմանը։ Այս դեղամիջոցի կիրառությունը էականորեն նպաստում է նաև մարմնի քաշի կայունացմանը կամ չափավոր կորստին: Դիաբետիկների մոտ դրականորեն  նպաստում է ազդում սիրտանոթային բարդությունների կանխմանը, երբեմն խոսվում է նաև նրա հակաուռուցքային ազդեցության մասին։

-Որպես վերջաբան՝ Ձեր մաղթանքը մեր հասարակությանը:

-Կցանկանամ, որ հասարակությունը լինի միշտ առողջ և ինքնաբավ, հասկանա, որ իր կյանքն իր սեփական ձեռքերում է,  որ սիրի իր եսը, լինի բարյացկամ, կամեցող: Կցանկանամ, որ  մարդիկ լինեն ավելի համբերատար, սիրեն իրար և իրենց շրջապատող աշխարհը: Ընթացքում  կարող են լինել հիասթափության պահեր, բայց երբեք չպետք է ընկճվել և դոփել տեղում, լճանալ: Ով սիրում է իր մասնագիտությունը,  ընկճվելու իրավունք չունի: Նա պիտի շարունակի իր գործունեությունը՝  հավատարիմ մնալով ինքն իրեն, իր մարդկային ու մասնագիտական սկզբունքներին,  Հիպոկրատին տված իր երդմանը: 

Ցանկանում եմ նաև, որ մարդիկ, սիրելով իրենց, սնվեն առողջ, ապրեն առողջ, մշտապես հետևեն իրենց քաշին։