Կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու մշակույթը մեզանում զարգացում ապրի
Յուրաքանչյուրին ի վերուստ տրված է հնարավորություն կառուցելու և անցնելու իր կյանքի ու ճակատագրի ճանապարհը: Ոմանք ընտրում են հարթ ու անխոչընդոտ ճանապարհներ, ոմանք էլ քարքարոտ ու բարդ ճակատագրերի սիրահար են: Կյանքում լինում են նաև ճիշտ կամ սխալ ճանապարհներ: Բոլոր դեպքերում էլ մենք ենք մեզ ու մեր ընտրությունների համար պատասխանատու և, հետևաբար, կրում ենք այն բոլոր հետևանքները, որոնք առաջացրել են մեր իսկ ընտրած ճանապարհները: Պետք է կարողանալ ընտրել այնպիսի ուղի, որի համար հետագայում չզղջանք, ու այդպիսի ընտրությամբ իսկ պիտանի կլինենք մարդկությանը:
Բժշկի ճանապարհը՝ գիտակցված ընտրություն է: Մասնագիտական գործունեության ընթացքում արհեստավարժությունը ձեռք է բերվում տարիների քրտնաջան աշխատանքի, գիտելիքների, ստացած գործնական հմտությունների արդյունքում, իսկ մարդկային տեսակը ճիշտ ախտորոշելու միակ գրավականը մարդու կենսափորձն է:
Մեր զրուցակիցն է մանկական վիրաբույժ, ուրոլոգ, «Արաբկիր» բժշկական համալիրի կոնքի խոռոչի օրգանների գործառույթի խանգարման ծառայության ղեկավար ԱԼԲԵՐՏ ԼԱԼԱԶԱՐՅԱՆԸ, բժիշկ, որը հենց վերոնշյալ հատկանիշների կրող է։
-Պարոն Լալազարյան, ի՞նչ է անմիզապահությունը և խոսեք, խնդրեմ, պատճառագիտության մասին, և որո՞նք են դրանց ապաքինման բուժմոտեցումները։
Մյուս հանդիպող անմիզապահություններն ավելի շատ առողջական խնդիրներ են, որոնք կարող են լինել ինչ-որ հիվանդությունների կա՛մ հետևանք, կա՛մ միզապարկի միզուղիների զարգացման արատներ, կա՛մ սխալ աշխատանքի` դիսֆունկցիայի հետևանք, որն էլ իրեն հերթին կարող է հանգեցնել երիկամների վնասմանը: Այս դեպքում անմիզապահությունը կարող է արդեն համարվել առողջական խնդիր։
Շատ հաճախ հանդիպում է նաև հոգեբանության ֆիզիոլոգիական անմիզապահությունը:
Այս ամեն ինչից ելնելով՝ պատճառագիտությունը մեկը լինել չի կարող. հետևաբար, տեսակից կախված, հետագայում որոշվում է բուժման ընթացքը։
Հետազոտությունները բավականին բազմազան են, բայց կարևոր է հասկանալ միզարձակման որակը միզելիս, պետք է ծնողը, հարազատը, կամ երեխան, եթե արդեն չափահաս է, գրառեն երեքօրյա ջուր խմելու և միզելու ժամային գրաֆիկը։ Դրանից ելնելով՝ մեզ համար արդեն պարզ է դառնում, թե ինչ տեսակի անմիզապահություն է, տալիս ավելի հստակ ինֆորմացիա, թե ինչ հետազոտության դիմենք։
- Միզածորանի և երիկամների բնածին արատներ, ի՞նչ են իրենցից ներկայացնում դրանք։
Հանդիպում են նաև երիկամների զարգացման դիրքի անոմալիաներ, կարող է մեկ երիկամը չլինել, կամ բաժանված լինել երկու մասի՝ մեկ ամբողջական կամ երկու ողջ ամբողջական, կամ մեկ կամ երկու լրացուցիչ երիկամ, իհարկե, դրանք հիվանդություն չեն կարող համարվել, երբ որ երիկամի դիրքը բարձր կամ ցածր է տեղադրված, ուստի այն պաթոլոգիա չենք կարող համարել, այն ոչ մի կերպ չի խանգարում մարդու առողջ կյանքով ապրելուն։
-Բժիշկ, ձեզ մոտ իրականացվում է, արդյո՞ք, երիկամի փոխպատվաստում:
- Երիկամի փոխպատվաստում մեզ մոտ իրականացվում է բավականին վաղուց, երկու տարի առաջ մենք հատեցինք 200-ի շեմը։ Կարող եմ ասել, որ արդյունքները բավականին գոհացուցիչ են, համագործակցում ենք միջազգային առաջատար բժշկական կենտրոնների հետ՝ Շվեյցարիայի, Լոնդոնի, ԱՄՆ-ի, և նրանց արդյունքները մեր արդյունքներից չեն տարբերվում, ավելին՝ դրանք համադրելի են։ Մենք երիկամների փոխպատվաստման արդեն բավականին մեծ փորձ ունենք:
-Որո՞նք են պոչուկի կիստայի վիրահատական միջամտության տեսակները։
- Ընդհանուր վիրաբուժության մեջ պոչուկի կիստան ամենահաճախ հանդիպող հիվանդությունների շարքին է դասվում, հանդիպում է հատկապես մեծահասակների մոտ, մինչդեռ երեխաների մոտ դա բնածին խնդիր է այն համարվում, էպիթելային ուղիները մաշկից գնում են դեպի պոչուկի կամ հաստության մեջ կամ պոչուկի վերոսկրին են հասնում: Խնդիրը սկսում է արտահայտվել այն ժամանակ, երբ որ հասունացման տարիքում սովորաբար երեխաների մոտ սկսվում է մազակալման շրջանը, և թափված մազերը գնում են և հավաքվում էպիթելային ուղիների մեջ՝ այնտեղ փակելով լուսանցքը, և ներսում առաջացնում են խնդիրներ՝ ինֆեկցիա, որը բերում է պոչուկի կիստա ասված վիճակին, որը պահանջում է վիրահատական բուժում։ Կան վիրահատական բուժման մեթոդներ։ Երբ առկա է սուր թարախակալված վիճակ, կա թարախակույտ, կատարվում է կտրվածք, որը հետվիրահատական շրջանում մի քանի օր մշակումներ անելուց հետո վերականգնվում է, բայց իրականում դա ռադիկալ բուժում չէ, քանզի չենք վերացնում խնդիրն արմատապես, ուղղակի ազատվում ենք թարախակույտից: Ցավոք սրտի, չկա մի մեթոդ, որ կրկնվելու հավանականություն չունենա։ Իսկ, թե որ մեթոդին դիմենք, սովորաբար հասկանում ենք վիրաբուժության ժամանակ։ Եթե տեսնում ենք, որ արտահայտված բորբոքային պրոցես է ընթանում, մեծ ծավալով, շատ խողակներ կան, մոտ է հետանցքին և այլն, ապա այդ դեպքում աշխատում ենք կարեր չդնել, քանզի այն կարող է դառնալ անիմաստ։
Մեծ հավանականությամբ, եթե մեկը բորբոքվում է, թարախակալվում, հարկադրված ես լինում կրկին բացել։ Իսկ եթե փոքր է, արտահայտված բորբոքային պրոցես առկա չէ, թարախակույտ չկա, հավելյալ խողակներ չկան, ապա կարելի է վերականգնել արագ, եթե կարած վերքը լավանում է մինչև երկու շաբաթվա ընթացքում և բաց մեթոդով չի, այդ դեպքում՝ մինչև 2-3 ամսվա ընթացքում։ Իհարկե, հաշվի է առնվում ծնողների և երեխայի, եթե արդեն չափահաս է՝ կարծիքը, քանզի մենք փորձում ենք բացատրել, թե որ մեթոդի դեպքում հետագա ընթացքը ինչ կթելադրի: Բժշկության մեջ բուժառուի կողմից հնչող <<ես ցանկանում եմ>> արտահայտությունը տեղին է միայն կոսմետոլոգիայի և պլաստիկ վիրաբուժության մեջ, բայց վիրաբուժության մեջ, օրինակ, ենթադրենք, առկա է արդեն սուր ապենդիցիտ՝ կույր աղիքի բորբոքում, եթե այս դեպքում վիրահատական միջամտությունը հետաձգվի, այն կարող է բերել մահվան ելքի։ Կամ եթե ճողվածքներ կան, և բժշկության մեջ եթե բուժառուներն են որոշում, դա այդքան էլ ճիշտ չէ, ուղղակի պետք այնքան գրագետ բացատրել, որ բուժառուին հասանելի, հասկանալի լինի ասելիքդ, իսկ եթե նա արդեն տեղեկացված է խնդրի լրջության աստիճանին, այդ դեպքում մեզ դյուրին է լինում, ինչը թույլ է տալիս, որ հենց ինքն էլ գրագետ մոտեցում դրսևորի և ընտրի իր բուժման միջոցը։ Լինում են դեպքեր, երբ հիվանդներն օգտվում են ոչ մասնագիտական տեղեկատվական աղբյուրներից, տեեկություններ քաղում համացանցի ոչ բժշկական-մասնագիտական էջերից, մինչդեռ բոլորս էլ լավ գիտակցում ենք, որ բժշկության մեջ կան հստակ ցուցումներ և հակացուցումներ։ Մեկ անգամ մեր հարգարժան բժիշկներից մեկը այսպիսի արտահայտություն արեց. <<Եթե ես հիվանդին բացատրում եմ, և նա դա չի ընկալում, ապա դա իմ խնդիրն է, ոչ թե բուժառուի>>։
Ասելիքս այն է, որ ուղղակի պետք է աշխատել գրագետ և ճշգրիտ բացատրել իրողությունը։ Ուղղակի մարդիկ պետք է հասկանան, թե ինչ տեղեկություն են փնտրում և որտեղ են փնտրում։ Քանզի բոլորը բուժման առավել ընդունելի ելքերը սովորաբար երբեք չեն բարձրաձայնում, շատերը միայն վատը կարող են տեսնել լուսաբանված ինտերնետ պորտալում՝ սոցիալական հարթակներում։ Եվ, իրականում, նման հարթակները շատ լավ միջոց են սխալ կարծիք տարածելու համար, որտեղ տեղեկատվությունն օբյեկտիվ չէ, և այնտեղ կարծիք ու տեսակետ են հայտնում ոչ մասնագետ մարդիկ։ Այսինքն՝ այն մեզ համար չի կարող վիճակագրություն համարվել։
-Բժիշկ, ի՞նչ է կրիպտորխիզմը:
-Կրիպտորխիզմը կամ ամորձու էկտրոպիան ընդհանրացված են մեկտեղ, բայց իրարից տարբերվում են պաթոգենեզով, ծագումով։ Դա ձվիկի բնական իջեցման ճանապարհին ինչ-որ մեկ տեղ կանգ առնել է։ Գիտենք, որ ամորձիները սաղմադրվում են գոտկային շրջանում, այնուհետև զարգացման ընթացքում գալիս է դեպի փոշտ, որտեղ էլ ավարտվում է իջեցումը ներարգանդային կյանքի 8-րդ ամսին։ Եթե թվում է, թե երեխան ծնվում է 7-րդ ամսին և ձվիկները տեղում չեն, դա նորմայի սահմաններում է, հիվանդություն չէ, պետք է ուղղակի սպասել, որ պտուղը զարգացում ապրի։ Իսկ, եթե այդ իջնելու ճանապարհին ձվիկը կանգ է առնում, դա կոչվում է կրիպտորխիզմ։ Նայած թե որտեղ է այն կանգ առնում. եթե աճուկային հատվածում է, կոչվում է աճուկային ռետենցիա։ Լինում է որովայնային, գոտկային ռեդենցիա, ըստ կանգնած աստիճանի՝ այն տարբերակում ենք։ Ի տարբերության դրան՝ էկտոպիայի ժամանակ ձվիկը բնական իջեցման ճանապարհից շեղվում է, դուրս է գալիս, գնում ուրիշ ուղղությամբ։ Ըստ այն բանի, թե որտեղ է տեղակայվում, այդպես էլ կրում է իր անունը։ Կարող է լինել աճուկային, կարող է գնալ դեպի հետանցք, և այլ ուղղվածություն ունենալ։ Կարող է լինել ազդրի վրա, կոչվել ազդրային էկտոպիա: Էկտոպիայի դեպքում ձվիկները սովորաբար լինում են նորմալ ձևավորված, իսկ կրիպտորխիզմի ժամանակ՝ ձվիկները միշտ թերզարգացած են լինում, և ինչքան ավելի վերև են տեղակայված, այնքան ավելի թերզարգացած են լինում։
Իրականում օրգանիզմի բոլոր օրգան համակարգերը տեղակայված են մարմնի ներսում, իսկ ամորձիները՝ մարմնից դուրս, քանզի բարձր ջերմաստիճանի պայմաններում սպերմատոգեն` սերմ արտադրող բջիջները կամաց-կամաց կարող են ատրոֆիայի ենթարկվել, իսկ մարմնի ներսում և դրսում, բնականաբար, ջերմաստիճանը տարբեր է։ Եվ այս օրգանը, որը չի սիրում տաք պայմաններ, և, բնականաբար, այս դեպքում բնությունը հոգացել է այս օրգանի համար հարմար պայմաններ ստեղծելը։
Իմ ուսանելու տարիներին գտնում էին, որ այս վիրահատական միջամտությունը ճիշտ է կատարել 7 տարեկանից հետո, քանզի կարծում էին, որ հնարավոր է մինչ այդ տարիքը ձվիկն իջնի։ Իրականում, եթե երեխան ծնվել է ժամանակին, այն կարող է իջնել առաջին երեք ամիսների ընթացքում, որից հետո՝ ոչ։ Հետո աստիճանաբար այդ ժամկետները փոփոխման ենթարկվեցին, և այսօր զարգացած բժշկություն ունեցող երկրների գերակշռող մասը գտնում է, որ ցանկալի է այդ վիրահատությունը կատարել վեց ամսականում, ոչ ուշ մինչև մեկ տարեկանը։ ԱՄՆ-ի առաջատար բժշկական կենտրոններում գտնում են, որ երեք ամսականում, եթե ձվիկը տեղում չէ, պետք է կատարել վիրահատությունը։ Սպասելու կարիք չկա, ցանկալի է մինչև վեց ամսականը։ Մենք հիմա կատարում ենք վեց ամսեկանից սկսած, բայց դա չի նշանակում, որ մեզ դիմում են հենց այդ տարիքից, մենք ունենում ենք այդ հիվանդությամբ տառապող 17-18 տարեկան տղաներ, որոնց մոտ զինվորական ծառայության անցնելու կապակցությամբ կատարվող հետազոտության ժամանակ հայտնաբերվել է խնդիրը։ Իսկ մեր խնդիրն է այդ պահին փորձել պահպանել գոնե այն, ինչ ունենք, որպեսզի ավելի բարդացումներ չլինեն, անգամ մնացած քսան տոկոսն էլ կարող է որոշիչ լինել ապագա սերունդ թողելու հավանականության մեջ։
Բայց, հուրախություն մեզ, այդ ուշաղած դեպքերը գնալով պակասում են։ Կարծում եմ, առաջնային օղակներում այսօր ավելի գրագետ են աշխատում, տեղամասային բժիշկներն ավելի տեղեկացված են, և այսօր բարձիթողի և ուշացած դեպքերի հազվադեպ ենք բախվում։
-Ի՞նչ կասեք մեզանում դիմելիության մշակույթի մասին, ի՞նչ մակարդակի վրա է այն այսօր:
- Ցավոք սրտի, պետք է ասեմ, որ այն գնալով ավելի է վատթարանում։ Նախկինում բժշկին կիսաստվածացնում էին, հարգանքը գերակա էր առ իրենց բժիշկը։ Եթե օբյեկտիվ լինենք, բոլորն էլ արժանի են հարգանքի և վերաբերմունքի: Չկա մի մասնագիտության, որ հարգանքի արժանի չէ: Ցավոք սրտի, վերջին տարիներին, ըստ հանրության՝ բոլոր դժբախտությունների մեղավորները ուսուցիչներն ու բժիշկներն են։ Կցանկանամ, որ հասարակությունն ավելի գիտակից ու ճիշտ ընկալի բժշկի աշխատանքի պատասխանատվության չափը, բնականաբար, ոչ միայն բժշկության, այլ մնացյալ ոլորտներում էլ կան խնդիրներ, անսխալական մարդ չկա։ Մեծ է բժիշկների ուսերին ընկած բեռը, միանշանակ այլ ոլորտներում խնդիրներն ավելի գերակա են, բայց ոչ ոք պետության վախճանը այնքան չի բարդում այլ մասնագետների վրա, որքան՝ բժիշկների վրա։
Կցանկանայի խոսել նաև օր օրի բժշկական կենտրոնների համատարած, սնկի պես ի հայտ գալու մասին, իրականում ոչինչ չասող ազգանուններով: Երևանում կա 41 բժշկական կենտրոն, դրանք դեռ շարունակում են բացվել: Սրա բացասական կողմը՝ որ մասնագիտությունները ապակենտրոնացված են, բոլոր լավ և վաստակաշատ նեղ մասնագետները մեկ տեղում չեն կարող լինել։ Մի շարք այլ հարցեր ևս կան, և դա խնդիր է, կլինիկական օրդինատորների համար ուղղակի շատ հարցեր կան, որ կարող է մեզ մոտ հանդիպող դեպքերը բաց թողեցի այլ կենտրոնի օրդինատորի համար։ Իրականում չկա մասնագիտություն, որին միայն կարդալով ու սովորելով կարելի է գերազանց տիրապետել ու լավ մասնագետ դառնալ։ Բոլոր մասնագիտությունների մեջ պրակտիկան շատ կարևոր պայման է, առանց պրակտիկայի մասնագետ չես կարող դառնալ։
- Որպես մեր զրույցի վերջաբան, խնդրեմ, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։
- Առաջին հերթին առողջ եղեք, հնարավորություն դեպքում թող քիչ լինեն զարգացման արատները, վատագույն հիվանդությունները, թող բոլորը գիտակցեն ժամանակին բժշկի դիմելու, առավել ևս՝ ճիշտ նեղ մասնագետի դիմելու կարևորությունը։
Բոլորին կմաղթեմ քաջառողջություն, կցանկանամ, որ դիմելիության մակարդակը, առողջությանն հետևելու, առողջությանը խնամքով վերաբերվելու մշակույթը մեզանում բարձրանան: Ինչու՞ ենք մոռանում կամ շրջանցում այն հուսալի և ուրախալի իրողությունը, որ առողջապահության ոլորտը ինչպես բովանդակ աշխարհում, այնպես էլ մեզանում աներևակայելի առաջընթաց է ապրել։ Բժշկության մեջ այսօր, ամենքիս ի տես, հրաշքներ են գործվում, և ուրեմն՝ ցանկացած հիվանդություն այժմ բազմապատիկ անգամ հեշտ է բուժել, քան ոչ վաղ անցյալում էր: Կանխարգելելը՝ առավել ևս: Կոչս է մեր հայրենակիցներին՝ սիրելիներս, խնամքով վերաբերվեք ձեր առողջությանը, ջանացեք պահպանել այն և մի զլացեք պարբերաբար հետաքրքրվել այդ ամենաթանկով՝ ձեր առողջությամբ:
