Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ և ձեր մարմինը

Չնայած տեխնիկական զինվածությանը, բժշկությունը չի դադարում լինել բժիշկ անհատի ներդրումը: Իհարկե, պետք է ձգտել բժշկության տեխնիկական առաջընթացին, բայց այնպես, որ չխամրի բժշկի թանկարժեք որակը` սրտակցությունն ու մարդասիրությունը: Բժիշկը ստիպված է լինում կյանքում երկու հիմնական քննություն բռնել. հաջողության և անհաջողության փորձություն: Այդ փորձությունների հանդեպ կայունությունը կախված է բժշկի անհատականությունից, մարդկային տեսակից, և, ի վերջո, բարոյական նկարագրից: Չէ՞ որ կարևոր է ոչ միայն  հիվանդության ախտորոշումն ու բուժումը,  այլև հիվանդի հոգեկան աշխարհ ներթափանցելու կարողությունը: Հենց դրանով է արտահայտվում բժշկի մարդասիրությունը:

Մեր զրուցակիցն է «ԱՍՏՂԻԿ» բժշկական կենտրոնի էնդոկրինոլոգ Նարինե Բեգլարյանը: Բժշկուհի, ում համար բժշկի մասնագիտությունն ամենամարդասիրականն է, մարդկանց առողջություն պարգևելը՝ ամենաբարձր մարդկային առաքելությունը, որին իր բնույթով պիտի կոչված լինի բժիշկը: Նրանք եզակի անհատներ են, որոնք առանձնանում են ոչ միայն մասնագիտական, այլև մարդկային բարձր արժեքներով: Իսկ մեր  զրուցակցի պարագայում այդ արժեքներին գումարվում է անսահման նվիրումն իր գործին, ինչն անում է նույնքան  համեստորեն: Բարեհամբույր և հետևողական լինելու, ընդգծված համեստության, ազնվության, բուժառուների նկատմամբ ճիշտ մոտեցման, անձնվեր աշխատանքի, ինչպես նաև գերազանց մասնագիտական գիտելիքների շնորհիվ նա սիրված է թե՛ գործընկերների, թե՛ այցելուների կողմից:

-Բժշկուհի, ի՞նչ է  Ադիսոնի հիվանդությունը:

 -Ադիսոնի հիվանդությունը մակերիկամների կեղևային շերտի հորմոնների անբավարար արտադրությունն է՝ մակերիկամային անբավարարությունը։ Իրականում այդ հիվանդության տարածվածությունը մեծ չէ։ Հիմնական գանգատները՝ հոգնածություն, թուլություն, սրտխփոց, քաշի անկում, սրտխառնոց, փորլուծություն։ Նախկինում այն ավելի շատ էր հանդիպում, քանի որ առկա էր տուբերկուլյոզը, որի ժամանակ ախտահարվում էին նաև մակերիկամները։ Այս հիվանդությունը առաջանում է մակերիկամների կեղևի երկկողմանի ախտահարման արդյունքում: Հիվանդության ողջ ընթացքում նվազում կամ դադարում է մակերիկամների կեղևային շերտի հորմոնների (կորտիզոլ, ալդոստերոն) արտազատումը, որոնք շատ կարևոր նշանակություն ունեն սիրտ-անոթային համակարգի, ջրաաղային փոխանակության կարգավորման համար: Այս հիվանդության մասին առաջին անգամ խոսել է ծագումով անգլիացի բժիշկ Թ. Ադիսոնը 1849 թվականին, որի անունն էլ կրում է հիվանդությունը: Այսօր հիվանդության հիմնական պատճառը աուտոիմուն խնդիրներն են, այսինքն` հակամարմիններ են առաջանում մակերիկամների նկատմամբ, և մակերիկամները ժամանակի ընթացքում իրենց գործունեությունը կորցնում են։ Սա առաջնային մակերիկամային անբավարարություն է։ Այսօր մեր պրակտիկայում ավելի հաճախ հանդիպում է երկրորդային մակերիկամային անբավարարությունը, որի պատճառագիտությունը  ոչ թե հենց մակերիկամի գործունեության անկումն  է, այլ հիպոֆիզից եկող ազդակի նվազումը, քանի որ մակերիկամները կառավարվում են հիպոֆիզից եկող ազդակով, ուստի, երբ ազդակ՝ հրահանգ չի լինում հիպոֆիզից, մակերիկամները չեն արտադրում կորտիզոլ։  Այսպես՝ հիպոֆիզի խնդիրների դեպքում ընկճվում է ACTH հորմոնի արտադրությունը, որը կառավարում է մակերիկամը, և այդ մեխանիզմով առաջացնում է ստիմուլի ընկճում, և հետևաբար, երբ վերևից հրահանգը չկա, մակերիկամների գործունեությունը հանգչում է: Դա կարող է լինել հիպոֆիզի ուռուցքների դեպքում, որպես ուռուցքի մեխանիկական ճնշման հետևանք հիպոֆիզի վրա,ինչը բերում է ACTH հորմոնի սինթեզի նվազմանը, և երկրորդը կարող է լինել հիպոֆիզի ուռուցքի վիրահատության հետվիրահատական բարդություն, երբ վիրահատության ժամանակ վնասվում է հիպոֆիզի ACTH արտադրող շերտը։ Բուժումն իրականացվում է փոխարինող թերապիայով, այսինքն` նշանակվում են մակերիկամային հորմոնի սինթետիկ փոխարինողներ՝ մասնավորապես սինթետիկ գլյուկոկորտիկոիդներ։ Ամենամոտը բնական գլյուկոկորտիկոիդներին <<Հիդրոկորտիզոնն>> է, որը մեր շուկայում կարելի է գտնել <<Կորտեֆ>> անվան տակ։ Եթե միայն <<Կորտեֆ>>-ը բավարար չի լինում, ավելացվում է նաև <<Մեթիլպրեդնիզոլոն>>:

-Հարվահանաձև գեղձի հիվանդություններից որո՞նք են ավելի հաճախ հանդիպում Ձեր պրակտիկայում։

-Հարվահանաձև գեղձի հիվանդություններից են հիպոպարաթիրեոզը և հիպերպարաթիրեոզը։ Երկուսն էլ բավական հաճախ հանդիպող պաթոլոգիաներ են։ Հիպոպարաթիրեոզը՝ այսինքն՝ գեղձի թերֆունկցիան, լինում է առաջնային և երկրորդային։ Առաջնային հիպոպարաթիրեոզը՝ հարվահանաձև գեղձի գործունեության անկումը, սովորաբար աուտոիմուն բնույթ է կրում, երբ իմուն համակարգը հարվահանաձև գեղձը դիտարկում է որպես օտար մարմին և, հակամարմիններ, ընկճում է նրա գործունեությունը: Այդ հիվանդությունն ավելի հաճախ հանդիպող է իմ պրակտիկայում, քան Ադիսոնի հիվանդությունը։ Սակայն ավելի հաճախ է հանդիպում երկրորդային հիպոպարաթիրեոզը, որը վահանաձև գեղձի վիրահատության հետվիրահատական բարդություն է, երբ վիրահատության ժամանակ վնասվում են մեկ, կամ մի քանի հարվահանագեղձեր: Որպեսզի վիրահատությունից հետո չլինի այս բարդությունը, նախ շատ կարևոր է վիրաբույժի փորձառությունը, որը պետք է շատ ուշադիր և զգոն լինի, որպեսզի վիրահատության ժամանակ չվնասի հարվահանաձև գեղձերը, սակայն լինում են դեպքեր, երբ անգամ փորձառու վիրաբույժի միջամտությունից կարող է զարգանալ այս բարդությունը վիրահատության բարդ լինելու պատճառով։  Հիվանդության ախտանիշներն են՝ մկանային ձգվածություն, մատներում թմրածություն, առատ քրտնարտադրություն, սրտխփոց, գլխացավեր, բարդ դեպքերում ՝ ցնցում։ Այս հիվանդության բուժումը երկարատև է. ըստ ուղեցույցների՝ ամբողջ կյանքի ընթացքում հիվանդները ստանում են կալցիում զուգակցված վիտամին D-ի ակտիվ ձևով, որը մեր շուկայում կարելի է գտնել <<Ռոկալտրոլ>> կամ <<Ալֆակալցիդով>> անվանմամբ։ Մշակվում է նաև հենց սինթետիկ պարատհորմոնի օգտագործումը, այսինքն՝ հորմոնալ փոխարինող թերապիան, որը, սակայն, առայժմ ուղեցույցներում չի գտել իր տեղը և լայնորեն չի կիրառվում։ Մյուս հիվանդությունը  հարվահանաձև գեղձի գերֆունկցիան է` հիպերպարաթիրեոզը, որը կրկին բավականին հաճախ է հանդիպում մեր պրակտիկայում, հատկապես` երկրորդայինը։ Առաջնային հիպերպարաթիրեոզը հարվահանաձև գեղձերից (որոնք չորսն են) որևէ մեկում, կամ միաժամանակ մի քանիսում ուռուցքի առաջացումն է, որը կարող է լինել պատահական կամ կրել ժառանգական բնույթ: Բուժումը վիրահատական է. հեռացվում է ախտահարված՝ ուռուցքային փոփոխված հարվահանաձև գեղձը։ Սակայն ավելի հաճախ հանդիպում են երկրորդային և երրորդային հիպերպարաթիրեոզները։ Երկրորդայինը լինում է արյան մեջ կալցիումի դեֆիցիտի հետևանքով, ինչը բերում է հարվահանաձև գեղձերի կոմպենսատոր ավելացած աշխատանքի՝ պարատհորմոնի ավելացած արտադրությանը։ Սրա հիմնական պատճառներն են՝ վիտամին D-ի դեֆիցիտը, աղիների լուրջ խնդիրների դեպքում Ca-ի ներծծման նվազումը, երիկամների ախտահարված աշխատանքը: Մեր պրակտիկայում ավելի հաճախ հանդիպում է վիտամին D դեֆիցիտի հետևանքով առաջած հիպերպարաթիրեոզը, որը կարելի է շփոթել առաջնայինի հետ, այդ իսկ պատճառով ճշգրիտ ախտորոշումը դնելու համար առաջին հերթին պետք է վերականգնել վիտամին D-ի մակարդակը արյան մեջ, և եթե դրանից հետո չի կարգավորվում հարվահանաձև գեղձի հորմոնը արյան մեջ, նոր դրվում է առաջնային հիպերպարաթիրեոզ ախտորոշումը: Լինում է նաև երրորդային հիպերպարաթիրեոզ, որը դիտվում է քրոնիկ երիկամային անբավարարություն, մասնավորապես հեմոդիալիզ ստացող հիվանդների մոտ։ Հիպերպարաթիրեոզը սկզբում լինում է երկրորդային, քանի որ հեմոդիալիզի հետևանքով կալցիումի կորստի հետևանքով հարվահանագեղձերը սկսում են արտադրել ավել քանակի պարատհորմոն: Դիալիզով անընդհատ կալցիումի կորստի հետևանքով անընդհատ նորմայից շատ հորմոն արտադրող հարվահանաձև գեղձերը սկսում են կոմպենսատոր մեծանալ, այնուհետև դրանք այնքան են մեծանում, որ ուռուցքանման փոփոխվում են և սկսում են մշտապես շատ արտադրել հորմոն, այդ իսկ պատճառով հիիպերպարաթիրեոզը կոչվում է երրորդային։ Բնականաբար, այստեղ ավելի խորքային բուժում է անհրաժեշտ։ Պետք է անընդհատ լրացնել կալցիումի պակասը, նշանակել  վիտամին D-ի ակտիվ ձևեր՝ ռոկալտրոլ: Եթե այս ամենը դրական արդյունք չի տալիս, ծայրահեղ դեպքերում մեծացած հարվահանաձև գեղձերից որևէ մեկի հեռացմամբ է գրագետ բուժման լուծման ելքը գտնվում, այսինքն` վիրահատությամբ։

 -Բժշկուհի, արդյո՞ք քրոնիկ հոգնածության զգացումն  ունի  ավելի խորքային պատճառ:

-Որոշ հրապարակումներ կան, որտեղ խոսվում է քրոնիկ հոգնածության համախտանիշի մասին, բայց եթե գլոբալ առումով և բնակչության բավարար միտումով դիտարկենք, դա ուղղակի գերհոգնածություն է, որի պատճառագիտությունը բազմաբնույթ է: Եթե նման խնդրով բուժառուն դիմում է էնդոկրինոլոգի, հետազոտվում է այն ամենը, ինչ պահանջվում է, քանզի ցանկացած շեղում կարող է հանգեցնել այդ խնդրին։ Առաջին հերթին ժխտում ենք վահանաձև գեղձի խնդիրները, շաքարախտի առկայությունը, մակերիկամների ախտահարումները, բայց ավելի հաճախ հոգնածության պատճառը ինչ-որ վիտամինի դիֆիցիտն է արյան մեջ։ Ամենատարածվածը վիամին D-ի դեֆիցիտն է, ինչը կարող է բերել հոգնածության։ Աղջիկների մոտ շատ տարածված է երկաթի դիֆիցիտը, քանզի առատ դաշտան են տեսնում, հաճախ սուրճն են չարաշահում, մսի ընդունումն իրենց ռացիոնում բավարար չէ։ Ընդ որում արյան ընդհանուր քննությունը կարող է չբացահայտել երկաթի դեֆիցիտը, պետք է որոշել ֆերրիտինի և երկաթի մակարդակը արյան մեջ։ Հաջորդ հաճախակի տարածված դեֆիցիտը վիտամին B12-ի պակասն է։ Կա այսպիսի ամինաթթու՝ հոմոցիստեին, որը հանդիսանում է նյութափոխանակության արգասիք: Երբ դրա քանակը նորմայից ավել է, ի հայտ են գալիս մի շարք ախտանիշներ՝ նույնպես հոգնածություն, հևոց, գլխապտույտ։ Մեր բնակչության մեջ մեծ տարածվածություն ունի հիպերհոմեցիստեմիա կոչվող երևույթը,  քանի որ մեր ազգի գեների մեջ կա այսպիսի գենետիկ մուտացիա` ֆոլաթթվի փոխանակության խանգարում, որի հետևանքով հոմոցիստեինը նորմայից շատ է առաջանում անգամ արյան մեջ ֆոլաթթվի բավարար քանակի դեպքում։ Սրա բուժմանը հասնում ենք` նշանակելով ֆոլաթթվի հավելումներ։ Եվ իհարկե հոգնածությունը կարող է առաջանալ ինչ-որ թաքնված վիրուսներից, ինֆեկցիաներից, կարող է առաջանալ հեպատիտ C-ի, թաքնված ուռուցքային գոյացությունների առկայությունից,  արյան խնդիրներից։ Այդ ամենը պետք է ժխտել։ Երբ վերը նշված բոլոր խնդիրները ժխտվում են, նոր դրվում է նյարդաբանական ախտորոշում, և անգամ վիճելի է գիտնականների կողմից, թե արդյո՞ք կա նման համախտանիշ, թե` ոչ։ Քանզի հոգնածություն կարող է լինել նաև դեպրեսիաների ժամանակ։

-Ինչի՞ հետևանք է անքնությունը:

-Անքնությունը բավականին կոմպլեքսային սիմպտոմ է, որը կարող է ուղեկցել տարբեր հիվանդությունների, դեպրեսիաների, տագնապային ինչ-որ սինդրոմների, սթրեսային վիճակների, կամ երբ գերլարված հոգսաշատ օրվանից գիշերը ուղեղը չի անջատվում։ Վահանաձև գեղձի գերֆունկցիայի ժամանակ էլ է լինում անքնություն, բուժման ընթացքում էլ՝ դեղորայքից նույնպես կարող է լինել անքնություն: Անքնության  բուժումը տարբեր է. սկզբում խորհուրդ է տրվում կենսակերպի փոփոխություն, հետո նշանակվում տարբեր հանգստացնող թուրմեր, նաև մագնեզիում, մելատոնին, որը շատ նուրբ հորմոն է և ոչ միշտ է օգնում, և եթե այս միջոցները չեն օգնում, ապա արդեն նյարդաբանները անտիդեպրեսանտներ են նշանակում, որպեսզի քունը կարգավորվի։

-Շաքարային դիաբետի ժամանակ, երբ  վերջույթները ամպուտացվում են, կարո՞ղ ենք դա համարել  դատավճիռ:

-Երբ վերջույթներն ամպուտացվում են, նշանակում է` ունենք ծանր դիաբետիկ ոտնաթաթ համախտանիշը։ Դիաբետիկ ոտնաթաթը բավականին բարդ համախտանիշ է, որը տարիների ընթացքում նյարդաթելերի և անոթների  ախտահարման արդյունք է, ինչը բերում է ոտնաթաթերի դեֆորմացիաների և սնուցման խանգարման: Ոտնաթաթերի այդպիսի դեֆորմացիայի առկայության պայմաններում մի փոքր վնասող գործոնը, ինչպիսին է քիչ սեղմող կոշիկի կրումը, կամ ոտքի աննշան վնասումը բոբիկ ման գալու հետևանքով առաջացնում է կոշտուկներ, ասեպտիկ չբուժվող վերքեր։ Հետագայում պրոցեսը խորանում է, և առաջանում են նեկրոզի օջախներ, և հարկ է լինում հեռացնել ախտահարված հատվածը՝ սկզբում մատը, հետագայում ոտնաթաթը։ Իրականում` այո, երբ ունենում ենք վերջույթների ամպուտացիա, նշանակում է արդեն առկա են շաքարախտի բավականին լուրջ բարդություններ. հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ամպուտացիաներից հետո  հիվանդների ապրելիությունը հետագայում ավելի քիչ է։

- Որպես մեր զրույցի  վերջաբան, խնդրեմ, Ձեր մաղթանքն ու հորդորը մեր հասարակությունը։

- Կհորդորեմ մեր հասարությանը վարել առողջ ապրելակերպ, առողջ սննդակարգ։ Ես ամեն դեպքում մնում եմ մի համոզման, որ բոլոր հիվանդությունները, սկսած զարկերակային գերճնշումից, շաքարային դիաբետից, ճարպակալումից, ստամոքսաղիքային տրակտի աշխատանքի խնդիրներից գալիս են անառողջ սնունդից: Արագ սննդի կետերը, ինչպես նաև գազավորված ըմպելիքները, չիպսերը, որոնք ծնողները, երբեմն երեխաների քմահաճույքին ընդառաջ գնալով, թույլ են տալիս օգտագործել, իրենց մեջ պարունակում են օրգանիզմը վնասող գործոններ, որոնք հետագայում կարող են վնասել երեխաների առողջությունը։ Ինչպես նաև կանանց եղունգների գելաքը, որի ժամանակ կիրառվում է միկրոդոզայով ճառագայթում, չի կարող իր վնասակար ազդեցությունը չթողնել օրգանիզմի վրա: Ինչպես նաև մազահեռացման որոշ միջոցներ կարող են  վնասել առողջությունը, և ընդհանրապես առօրյա կենցաղում կիրառվող քիմիական մաքրող միջոցները, ինչն ամեն օր կիրառելիս նեշնչում ենք փոքր դոզաներով, նույնպես տալիս են իրենց վնասակար ազդեցությունը մեր օրգանիզմի վրա։ Բոլորս լավ գիտակցում ենք, որ պետք է առողջ ապրելակերպ վարել, ֆիզիկապես ակտիվ լինել, ժամանակին քնել, և այս դեպքում վստահաբար կլինենք ավելի առողջ, անգամ  ժառանգական նախատրամադրվածություն ունեցող հիվանդությունները ավելի քիչ և ավելի ուշ ի հայտ կգան: Առողջ եղեք, սիրեք ձեզ և ձեր մարմինը:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը  

«Վիոլետա» բժշկական կենտրոնի առաքելությունն է բարձրակարգ բժշկական օգնությամբ ապահովել մեր ազգաբնակչությանը

Այսօր մեր երկրում բժշկությունը զարգանում է համաշխարհային նորարարություններին համահունչ: Բարեբախտաբար, վերջին ժամանակաշրջանում բժշկագիտությունը և տեխնոլոգիաները բավականաչափ զարգացել են, և հնարավոր է ստանալ հետազոտությունների առավելագույն ճշգրիտ արդյունքներ և լավագույն ու նվիրյալ բժիշկների շնորհիվ բուժման գրագետ բուժմոտեցումներ:

Երբ կոչումն ու նվիրումը միաձույլ են դառնում, գրվում է ուրույն կենսագրություն, որն իր բարերար և նշանակալից հետքն է թողնում բժշկագիտության մեջ: Նրա շնորհիվ է տեղայնացվում միջազգային փորձը, և հարյուրավոր հիվանդներ գտնում են առողջացման ճանապարհը:​

Մեր զրուցակիցն է «Վիոլետա» բժշկական կենտրոնի գլխավոր բժիշկ, Կուրորտաբանության և Ֆիզիկական բժշկության գիտահետազոտական ինստիտուտի բուժական գծով փոխտնօրեն, «Աստղիկ» բժշկական կենտրոնի փոխպատվաստման թիմի լյարդաբան-վարակաբան Սոնա Սարգսյանը: Երիտասարդ բժշկուհին աշխատում է մեծ նվիրումով` ցուցաբերելով վարպետություն ամենամարդասիրական գործում, եւ  վայելում  իր բուժառուների վստահությունն ու   հարգանքը՝ այն համարելով իր գործունեության մեծագույն նվաճումն ու ամենաբարձր գնահատականը:
Մարդու, առավել եւս` բժշկի համար մասնագիտությունն առաջին հերթին առաքելություն է: Լինել բժիշկ՝ նշանակում է աշխատել անձնվեր, լինել նախաձեռնող, աչքի ընկնել խոհեմությամբ, պատասխանատվություն կրել յուրաքանչյուր արածի կամ չարածի համար:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը  

​-Բժշկուհի, ինչո՞ւ ընտրեցիք բժշկի՝ անչափ բարդ ու պատասխանատու  մասնագիտությունը, մասնավորապես՝ հենց լյարդաբանության ճյուղը:

-Ծնվելով և մեծանալով բժշկի ընտանիքում, մեր տանը մշտապես բժշկական մթնոլորտ է տիրել, ինչը որոշիչ դեր է խաղացել մասնագիտությանս ընտրության հարցում։ Մայրս նույնպես բժիշկ է, մասնագիտությամբ վարակաբան-լյարդաբան, այդ իսկ պատճառով լյարդաբանությունը դեռևս մանկուց  բժշկագիտության ինձ հետաքրքրող ճյուղերից  մեկն է եղել։ Լյարդաբանությունը ամենաարագ զարգացող ճյուղերից է ոչ միայն մեր երկրում, այլև ամբողջ աշխարհում։

 -Լյարդի ախտահարման հետևանքով ո՞ր հիվանդություններն են այսօր սպառնում աշխարհի մարդկությանը, և որո՞նց պարագայում է մահացությունը մեծ:    

-Լյարդի ախտահարման պատճառները կարող են զանազան լինել, և պատճառից կախված` տարբերակում ենք լյարդի ախտահարմամբ մի շարք հիվանդություններ:

Դրանցից ամենատարածվածը վիրուսային հեպատիտներն են, հատկապես` B և C հեպատիտները, լյարդի ալկոհոլային հիվանդությունը, տոքսիկ հեպատիտները, լյարդի առաջնային ուռուցքը` հեպատոցելուլյար կարցինոման։ Իսկ վերջին ժամանակներս ամբողջ աշխարհում գլոբալ խնդիր է դարձել  մետաբոլիկ ասոցացված  լյարդի ճարպային հիվանդությունը, որը լյարդի հիվանդությունների առաջացման պատճառների մեջ առաջատար դիրք է զբաղեցնում։ Առհասարակ լյարդի հիվանդությունները պրակտիկ առողջապահության կարևորագույն խնդիրներից են` կապված լայն տարածվածության, ծանր ընթացքի և ոչ հազվադեպ նաև վատ ելքերի հետ։ Մահացությունը հատկապես բարձր է լյարդի ցիռոզի և նրա բարդությունների, ինչպես նաև հեպատոցելուլյար կարցինոմայի ժամանակ։

-Իսկ ինֆեկցիոն վիրուսների նախանշաններն ինչպիսի՞ն են, և սովորաբար հիվանդության ո՞ր փուլերում են ձեզ դիմում:  

-Սովորաբար լյարդի ինֆեկցիոն ախտահարումները կապված են վիրուսային հեպատիտների հետ։ Սուր վիրուսային հեպատիտներն  ընթանում են բնորոշ կլինիկական նշաններով՝ սրտխառնոց, փսխում, մաշկի, սկլերաների դեղնություն, մեզի գույնի մգացում, կղանքի անգունացում, երբեմն նաև քոր։ Սակայն վիրուսային հեպատիտներ B-ին և C-ին առավել հաճախ բնորոշ է քրոնիկական ընթացքը, որի ժամանակ  գրեթե ոչ մի ախտանիշներ կամ գանգատներ բուժառուն երկար տարիներ կարող է չունենալ, և հաճախ հիվանդությունը հայտնաբերվում է  պատահաբար և ցավոք, այն շրջանում,  երբ առաջացել են կյանքին վտանգ սպառնացող բարդություններ` ինչպիսիք են լյարդի ցիռոզը և հեպատոցելուլյար կարցինոման։

-Կխնդրեինք մեր ընթերցողների համար տարբերակեիք լյարդի վիրուսային հեպատիտների տեսակները:              

-Տարբերում են A, B, C, D, E և այլ տեսակի վիրուսային հեպատիտներ, և այդ շարքը հետզհետե մեծանում է։ Եթե A հեպատիտը սովորական դեղնախտն է` իր բնորոշ նշաններով, և սովորաբար հիվանդությունն ընթանում է առանց բարդությունների և քրոնիզացիայի,  ապա B և C հեպատիտներին բնորոշ է քրոնիկական ընթացքը: Երկար տարիներ դրանք կարող են ընթանալ առանց ախտանշանների, և ժամանակին չախտորոշվելու և չբուժելու դեպքում բերում են լյարդի ցիռոզի և լյարդի առաջնային քաղցկեղի զարգացման։

-Որո՞նք են լյարդի ուռուցքների առաջացման պատճառները:          

-Լյարդի ուռուցքների առաջացման պատճառներ կարող են լինել վիրուսային հեպատիտները, հատկապես` B-ն և C-ն, լյարդի ալկոհոլային ախտահարումը, լյարդի աուտոիմուն հիվանդությունները, և ցանկացած ծագման լյարդի ցիռոզ կարող է բերել հեպատոցելուլյար կարցինոմայի զարգացման։

-Որո՞նք են լյարդի ցիռոզի տեսակները։                  

-Լյարդի ցիռոզը լյարդի հյուսվածքի պնդացումն է ՝ խորացված ֆիբրոզը։ Տարբերում են լյարդի HBV, HCV ասոցացված, ալկոհոլային, աուտոիմուն ծագման, մետաբոլիկ ասոցացված լյարդի ցիռոզ և այլն։

-Իսկ ի՞նչ խնդիրների կարող է հանգեցնել լյարդի ճարպակալումը, և ի՞նչ միջոցներ են պետք ձեռնարկել լյարդը միշտ առողջ պահելու համար:    

-Լյարդի ճարպակալումը ուղեկցվում է ոչ միայն լյարդի ախտահարմամբ, այլ նաև այն բերում է սիրտ-անոթային և էնդոկրին խնդիրների, ինչպես նաև ճարպային հեպատոզով պացիենտների մոտ մեծանում է ուռուցքային հիվանդությունների զարգացման ռիսկը: Այդ են վկայում կատարված բազմաթիվ կլինիկական փորձարկումների և հետազոտությունների արդյունքները։

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում պորտալ հիպերտենզիան:            

-Պորտալ հիպերտենզիան բնորոշվում է դռներակի համակարգում ճնշման բարձրացմամբ, որը բերում է պորտալ անոթներում, լյարդային անոթներում, ստորին սիներակում արյան շրջանառության խանգարման: Դրա  կլինիկական դրսևորումներն են կերակրափողի վարիկոզ լայնացած անոթներից արյունահոսությունը, ասցիտը, սպլենոմեգալիան:

-Ո՞ր դեպքում է իրականացվում փոխպատվաստում:

-Փոխպատվաստումը ցուցված է լյարդի ախտահարման տերմինալ փուլում գտնվող բոլոր բուժառուներին` որպես բուժման ռադիկալ միջոց։ Այն ցուցված է լյարդի ցիռոզով, սուր կամ ֆուլմինանտ լյարդային անբավարարությամբ, ինչպես նաև լյարդի առաջնային քաղցկեղով բուժառուներին, աուտոիմուն ծագման ցիռոզի, լառաջնային բիլիար ցիռոզի, սկլորոզացնող խոլանգիտի, Վիլսոն Կնավալովի հիվանդության ժամանակ, պոլիկիստոզով բուժառուներին և մի շարք այլ պատճառներով լյարդի ախտահարման ժամանակ։ Հպարտությամբ կարող եմ նշել, որ Հայաստանի Հանրապետությունում արդեն կատարվել է թվով  8 լյարդի ազգակցական փոխպատվաստում։ Ինքս կանգնած եմ եղել այդ գործընթացի ակունքներում` լինելով լյարդի փոխպատվաստման թիմի վարակաբան-լյարդաբան։

-Ի՞նչ կասեք կիստաների մասին:                        

-Լյարդի կիստան բարորակ գոյացություն է, որը տեղակայվում է լյարդի ներսում կամ նրա մակերեսին: Հաճախ այն պատահաբար է հայտնաբերվում՝ այլ նպատակով իրականացված որովայնի ՈՒՁՀ-ի կամ ՀՇ-ի ժամանակ: Կիստան հեղուկով կամ դոնդողանման թանձր պարունակությամբ լցված և փափուկ հյուսվածքով պատված պարկ է: Չափերը տատանվում են մի քանի մմ-ից մինչև 20 սմ տրամագծի սահմաններում: Փոքր կիստաները, ինքնին, լուրջ վտանգ չեն ներկայացնում: Հնարավոր է բուժառուի ամբողջ կյանքում դրանք չանհանգստացնեն և չհայտնաբերվեն: Սակայն ժամանակին հայտնաբերումը խիստ կարևոր է, քանի որ հնարավորություն է տալիս խուսափել կիստայի ոչ բարենպաստ ելքից և բարդություններից: Ժամանակին հայտնաբերման դեպքում հնարավոր է արդյունքի հասնել միայն դեղորայքային բուժմամբ, հակառակ դեպքում հարկ է լինում դիմել վիրահատության և կիստայի լիարժեք հեռացման: Տարբերակվում են կիստաների կեղծ և իրական տեսակներ:

-Իրական և կեղծ կիստաներ: Կմանրամասնե՞ք:

-Կիստաները կարող են ունենալ մի քանի խոռոչներ, տարբերակում ենք նաև պոլիկիստոզ տարբերակը և տարբեր հատվածներում կարող են զարգանալ մի քանի կիստաներ: Բնածին են և տարբերվում են էպիթելի ներսում առկա ծածկույթով: Իրենց հերթին իրական կիստաները՝ ըստ կիստայի մորֆոլոգիական առանձնահատկությունների, բաժանվում են մի քանի տեսակի` ռետենցիոն, հասարակ, դերմոիդ, բազմախոռոչային: Կեղծ կիստաները կարող են զարգանալ կյանքի ընթացքում: Պատճառներից են տարած վիրահատությունները, վնասվածքները, բորբոքումները, որոնց հետևանքով լյարդի հյուսվածքում փոփոխություններ են տեղի ունենում և նպաստում հեղուկային կիստայի առաջացմանը:Կիստաները կարող են ունենալ մի քանի խոռոչներ, որից ելնելով, տարբերում են միայնակ և բազմախոռոչային կիստաներ: Գոյություն ունի նաև պոլիկիստոզ տարբերակ, երբ լյարդի տարբեր հատվածներում զարգանում են մի քանի կիստաներ: Տարբերում են նաև պարազիտար (էխինակոկոզ) և ոչ պարազիտար կիստաներ: Հանդիպում են նաև ալվեոկոկային կիստաներ, որոնք առաջանում են կիստայի հելմինթներով ախտահարման արդյունքում, լյարդի բիլիար և խոլանգիոգեն  կիստաներ: Լյարդի կիստաների կասկածի դեպքում իրականացվում են որովայնի ՄՌՏ և ՀՇ, որովայնի օրգանների ՈՒՁՀ։

-Տեղյակ ենք, որ գոյություն ունի «Հայաստանի լյարդաբանների ասոցիացիա»։ Ըստ Ձեզ` ի՞նչ են տալիս ասոցիացիաները բժիշկներին:            -Հայաստանում երկար տարիներ է` ինչ գործում է Լյարդաբանների ասոցացիան, ինքս էլ հանդիսանում եմ ասոցիացիայի ակտիվ անդամներից մեկը և ոչ միայն հայկական ասոցիացիայի անդամ եմ, այլև եվրոպական, ասիական, ամերիկյան լյարդի հիվանդությունների ուսումնասիրման ասոցիացիաների անդամ եմ, տպագրված հոդվածներով, թեզիսներով և զեկուցումներով հանդես եմ եկել բազմաթիվ կոնֆերանսներում և գիտաժողովներում։ Կարծում եմ, որ ասոցիացիաների դերը և նշանակությունը շատ կարևոր է թե՛ բժիշկների մասնագիտական որակը բարձրացնելու, և թե հանրությանը իրազեկելու առումով։ Լյարդաբանների ասոցիացիան ամենաակտիվ գործող ասոցիացիաներից մեկն է մեր երկրում։ Ասոցիացիաների կողմից կազմակերպվող կոնֆերանսները բժիշկներին մշտապես պահում է ինֆորմացված ոլորտի նորություններին, բուժման նոր մոտեցումներին` բարձրացնելով բժիշկների մասնագիտական որակը։ Ինձ բախտ է վիճակվել ուսանել, այնուհետև նաև աշխատել մեծանուն բժիշկների, վարակաբանների և լյարդաբանների հետ՝ Արա Ասոյանի, Վիգեն Ասոյանի, Հասմիկ Ղազինյանի, Նաիրա Գյուլազյանի, Գագիկ Հակոբյանի, լյարդի փոխպատվաստման թիմի ղեկավար՝ Հայրապետ Բարսեղյանի և Վիոլետա Սարգսյանի հետ, ով նաև մայրս է:

-Հասցնո՞ւմ եք մասնակցել վերապատրաստումների։

Գրեթե միշտ աշխատում եմ մասնակցել թե՛ մեր երկրում և թե՛ ԱՄՆ-ում, Եվրոպական ու Ասիական երկրներում կազմակերպվող միջազգային կոնֆերանսներին և գիտաժողովներին։ Եթե ծանրաբեռնվածությունից ելնելով չի հաջողվում ներկա գտնվել, ապա մասնակցում եմ առցանց հարթակով։ Առհասարակ սիրում եմ հանդես գալ զեկուցումներով տարբեր գիտաժողովներում եւ կոնֆերանսներում, լինել տեղեկացված ոլորտի նորություններին` միևնույն ժամանակ իրազեկելով նաև գործընկերներիս և հանրությանը։

-Բժշկուհի, լինելով երիտասարդ, ի՞նչ կասեք երիտասարդ կադրերի մասին։ Ապագայում մեր բժշկությունը ո՞ւմ ձեռքերում է։

Առհասարակ աշխատասիրությունը և նպատակասլացությունը յուրաքանչյուր գործի հաջողության գրավականն է, սակայն բժշկության մեջ շատ կարևոր է նաև ուղղորդողի դերը՝ երիտասարդ բժիշկների կայացման, նրանց լիարժեք գիտելիքներով և հմտություններով զինելու համար։ «Վիոլետա» բժշկական կենտրոնը, որն ըստ էության Երևանի համար առաջին ինֆեկցիոն կլինիկական հիվանդանոցի իրավահաջորդն է, իր առաքելություններից մեկն է համարում երիտասարդ կադրերի պատրաստումը և նրանց մասնագիտական հմտություններով զինելը։  Հաճախ մեր կենտրոնը անվանում են երիտասարդ կադրերի պատրաստման դարբնոց։ Միաժամանակ հանդիսանալով Երևանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի վարակային հիվանդությունների ամբիոնի բազա` երիտասարդ կադրերի պատրաստման գործընթացը սկսվում է դեռևս ուսանողական տարիներից։ Կենտրոնի շատ սաներ հետագայում առողջապահական համակարգում  կարևոր գուրծունեություն են իրականացնում։ 

-Բժշկուհի, բազմիցս արժանացել ենք պատվոգրերի եւ մրցանակների։ Ըստ Ձեզ` ի՞նչ են տալիս նման մրցանակները բժիշկներին։

-Կարծում եմ, որ առաջին հերթին պարտավորվածության զգացում։ Յուրաքանչյուր բուժառուի ապաքինումն ու առողջացումն ինքնին պարգև է բժշկի համար, սակայն գնահատված լինելու զգացողությունը միշտ հաճելի է, իսկ մրցանակները և պարգևները մեզ ոգեշնչում են նոր հաջողությունների և ձեռքբերումների։

-Իսկ որպես վերջաբան` Ձեր մաղթանքը եւ հորդորը մեր հանրությանը, մեր ընթերցողներին։ 

-Կմաղթեմ, որ մեր հանրությունը հոգ տանի իր առողջության մասին, իրենց բազմազբաղ առօրյայում ժամանակ հատկացնեն հետազոտություններին, հնարավորինս առողջ ապրելակերպ վարեն, օգտվեն վերականգնողական միջամտություններից, որոնք ուղղված են ոչ միայն հիվանդագին վիճակների վերացմանը, այլև կանխարգելմանը, ֆիզիկական ակտիվությամբ զբաղվեն, ինչը լյարդի հիվանդությունների և առհասարակ հիվանդությունների կանխարգելման և բուժման կարևորագույն նախապայման է։ Հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման համար անհրաժեշտ է պարբերաբար հետազոտվել և ժամանակին պատվաստումներ ստանալ։ Ապրել առողջ և ժպիտով, չէ՞ որ ժպիտը նաև առողջության գրավականն է:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը  

     «Ուշադիր եղեք ձեր առողջությանը, ժամանակին դիմեք բժշկի,  և մենք՝ բժիշկներս կկատարենք մեր առաքելությունը»

Զուր չեն ասում, որ աչքերը հոգու հայելին են, և ամեն մեկն աշխարհն ընկալում է յուրովի: Ավաղ, այն կախված է ոչ միայն նրանց անհատականությունից, այլ նաև` առողջական վիճակից:

Շրջապատող աշխարհի մասին տեղեկության 90%-ը մենք ստանում ենք տեսողական զգայարանի շնորհիվ:

Տեսողության տարբեր խանգարումների շտկման մեթոդներն ամբողջ աշխարհում պարբերաբար զարգանում ու նոր նշաձող են սահմանում, և Հայաստանը նույնպես անմասն չի մնում ակնաբուժության ոլորտի բոլոր առաջադեմ մոտեցումները ներդնելուց ու կիրառելուց։ Վաղուց արդեն հայաստանյան ակնաբուժական կլինիկաներում կատարվում են այնպիսի վիրահատություններ, որոնք հնարավորություն են տալիս ձերբազատվել աչքի տարբեր հիվանդություններից և կանխարգելել որոշ հիվանդությունների զարգացումն ու խորացումը: Աչքի հիվանդությունների վաղ հայտնաբերման համար խիստ կարևոր է աշխատանքը սկսել հենց առաջնային օղակներից` պոլիկլինիկաներից:

Եվ բնական է, որ ցանկացած երկրում անչափ կարևորվում են տեսողության հետ կապված խնդիրները, և ակնաբուժությունն այսօր համարվում է ժամանակակից բժշկության ամենաբարդ ու պահանջված ուղղություններից մեկը: Ոլորտ, որտեղ բարձրակարգ և սրտացավ բժիշկ-մասնագետներն իրենց գործի նվիրյալներն են: Մեծատառով բժիշկ կարելի է համարել այն մասնագետին, ով մարդուն կարող է վերադարձնել աչքի լույսը, աշխարհն իր բոլոր երանգներով տեսնելու երջանկությունը: 

http://bestgroup.am/ կայքի զրուցակիցն է «Երևան» բժշկագիտական կենտրոնի՝ նախկին «Քանաքեռ-Զեյթուն» բժշկական կենտրոնի Ակնաբուժական անոթային բաժանմունքի ակնաբույժ, ակնավիրաբույժ Մարիամ Նալբանդյանը: Հաճելի կին և հետաքրքիր զրուցակից, ով մարդկանց լիարժեք տեսողություն պարգևելու, կյանքը վայելելու շնորհակալ գործն է իրականացնում` իր բազմավաստակ աշխատանքային փորձով ու բացառիկ գիտելիքների շնորհիվ` կենտրոնում իրականացնելով ակնաբուժական մի շարք վիրահատություններ: Բժշկուհին անցել է մի շարք վերապատրաստումներ աշխարհի բազմաթիվ երկրներում և Երևանում կազմակերպված նշանակալից դասընթացներին, մասնակցել մի շարք հանրապետական և միջազգային գիտաժողովների և սեմինարների: Նա ընտրել է դժվարներից դժվարը՝ բժշկի մասնագիտությունը և երբեք չի զղջացել: Առաջնորդվել է իր և այլոց նկատմամբ պահանջկոտությամբ՝ խիստ կարևորելով ամենօրյա ուսուցումը, տքնաջան աշխատանքով ձեռք բերված իր բազմավաստակ փորձառությունը:

-Բժշկուհի, ընտրել եք ռիսկային և շատ պատասխատու աշխատանք, ինչո՞ւ հենց նեղ մասնագիտացում ընտրեցիք ակնաբուժության ոլորտը։

- Երբ ավարտում էի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանը, այդ տարիներին՝ ինստիտուտը, դեռ կողմնորոշված չէի իմ նեղ մասնագիտության հարցում։ Մորաքրոջս ամուսինն է ինձ ուղղորդել ակնաբույժի մասնագիտության ընտրության մեջ, ու այդ իսկ պահից սկսած, կարծես թե, գիտակցեցի, որ ես մեծ սիրով կդառնամ ակնաբույժ: Բժշկությունն ամենամարդասիրական մասնագիտություններից մեկն է, և եթե ինձ կրկին հնարավորություն ընձեռվեր մասնագիտության ընտրության կատարել, ապա միանշանակ կընտրեի ակնաբուժության գեղեցիկ և հետաքրքիր ոլորտը։ Հավատացեք` անսահման սիրում եմ իմ մասնագիտությունը, ամեն օր ապրում իմ յուրաքանչյուր բուժառուի ապրումներով, և ուրախություն վերապրում` յուրաքանչյուր ապաքինվածով։

-Ակնաբուժական ի՞նչ խնդիրների դեպքում կարող են Ձեզ դիմել։

-Բնականաբար ամեն ակնաբույժ ունի իր նեղ մասնագիտացման պրոֆիլը. ես կատարում եմ կատարակտի ֆակոէմուլսիֆիկացիա վիրահատությունը և հիմնականում զբաղվում եմ աչքի հատակի հետ կապված պաթոլոգիաներով՝ շաքարային դիաբետի, հիպերտոնիայի ժամանակ, աչքի հատակի ցանցաթաղանթի տարիքային փոփոխությունների, և իրականում ամեն մի բուժմոտեցմամբ, ինչ կապված է աչքի հատակի հետ: Նաև ցանկացած այլ պաթոլոգիա` ակնոցների նշանակում աստիգմատիզմի, կարճատեսության, և հեռատեսության ժամանակ: Աշխատում եմ ամենայն պատասխանատվությամբ և սիրով, իրականացնում բուժօգնություն իմ ներուժի սահմաններում և սահմաններից դուրս:

-Իսկ  մեր ժամանակներում  աչքի  ո՞ր հիվանդություններն են երիտասարդացում ապրել։ Ըստ Ձեր աշխատանքային փորձի` որո՞նք են ավելի հաճախ հանդիպող ակնային հիվանդությունները։

- Կարելի է ասել` բոլոր հիվանդություններն են այսօր երիտասարդացում ապրել:

Երիտասարդացում են ապրել հիպերտոնիկ հիվանդության արդյունքում ակնահատակի վնասումը, շաքարային դիաբետի թողած լուրջ հետևանքը աչքերին: Արյան մեջ շաքարի մակարդակի բարձրացումը առաջին հերթին վնասում է անոթները, որից հետո, ցավոք, շղթայաձև առաջանում են այլ օրգան համակարգերի  պաթոլոգիաները։ Առավել շատ երիտասարդացել է կարճատեսությունը, որը մեծապես պայմանավորված  է մեր առօրյա կենսակերպով` այս տեխնոլոգիական դարում համակարգիչ-հեռախոս համատարած կիրառումը բերում է  այդ խնդրին: Ամենից հաճախ հանդիպող աչքի հիվանդություններն են՝ կարճատեսությունը, հեռատեսությունը, աստիգմատիզմը, կատարակտը, գլաուկոման, ցանցաթաղանթի խնդիրները, վիրուսային, բակտերիալ շաղկապենաբորբերը և այլն: 

- Ի՞նչ է կատարակտը, և կա՞ն արդյոք կատարակտի վիրահատության նորագույն մեթոդներ։

- Կատարակտը հիվանդություն է, որի դեպքում ակնագնդի ներսում գտնվող թափանցիկ  ոսպնյակը մասնակի կամ ամբողջությամբ  պղտորվում  է, իսկ  այդ թափանցիկ բնական ոսպնյակը  թույլ է տալիս, որ լույսի ճառագայթներն աչքում բեկվեն, անխափան մուտք գործեն դեպի ակնահատակ՝ ցանցենի: Տարիների ընթացքում, տարբեր պատճառներով այն կարող է պղտորվել,  խափանել լույսի ճառագայթների ներթափանցումը, բերել տեսողության սրության վատացման, մինչև իսկ` լուսազգացողության: Կատարակտը կարող է լինել բնածին կամ ձեռքբերովի: Հիվանդության միակ բուժումն ամբողջ աշխարհում վիրահատական միջամտությունն է, որի ժամանակ բնական պղտոր ոսպնյակը փոխարինվում է արհեստական թափանցիկ ոսպնյակով: Ամենաժամանակակից մեթոդը (նվազագույն ռիսկեր պարունակող, նվազագույն տրավմատիկ, վստահելի) կոչվում է ֆակոէմուլսիֆիկացիա։ Այս վիրահատությունը կատարվում է առանց կտրվածքի, առանց կարի, փոքր անցքով, տեղադրվում են ժամանակակից փափուկ, ճկվող ոսպնյակներ` ցանկացած արտադրության և մոդելի:

-«Չոր աչքի համախտանիշ»։ Կմանրամասնե՞ք:

- Վերջին ժամանակաշրջանում ավելի հաճախ հանդիպում ենք «չոր աչքի համախտանիշ» ախտորոշումը, որը նկատելի է պրակտիկորեն ցանկացած մարդու մոտ: Այն տեսողության խնդրի հետ ընդհանրապես կապ չունի, ուղղակի կապված է աչքի հիգիենայի հետ: Խնդիր, որի նպաստող պայմաններն են համակարգիչները, հեռախոսը, կլիման, օդորակիչները, տաքացուցիչները, գործառույթներ, որոնք մեծապես պայմանավորված են մեր առօրյա կենսակերպով: Այդ դեպքում մենք ավելի հազվադեպ ենք թարթում աչքերը, և արցունքային շերտը ավելի արագ է գոլորշիանում, որոնք բերում են օդի չորացմանը: Ուղղակի խորհուրդ է տրվում օգտագործել խոնավացնող կաթիլներ։

-Լինզա՞, թե՞ ակնոց։ Ո՞րն է ավելի արդյունավետ:

-Դրանք ցուցված են` իրավիճակից ելնելով, ինչպես նաև բուժառուի ցանկությամբ: Լինում են դեպքեր, երբ բժիշկը ինքն է ցուցում տալիս կրել լինզա, թե՝ ակնոց։ Լինզա կրելուց վնաս չկա, ուղղակի պետք է գրագետ պահպանել լինզաների հիգիենան։ Օրինակ` եղջերաթաղանթի որոշ հիվանդությունների դեպքում լիզան հակացուցված է։ Իրականում այսօր լինզաների տեսակներն էլ բավականին բազմազան են, եթե աստիգմատիզմի ժամանակ նախկինում լինզաներ չկային, այսօր արդեն կան: Կան նաև կերատոկոնուսի դեպքում սկլերալ լինզաներ։

-Ի՞նչ խնդրի կարող է հագեցնել աչքերին շաքարային դիաբետը:

-Հիմնականում ակնահատակի պաթոլոգիաների մեջ մեծ տոկոս են կազմում շաքարային դիաբետի հետևանքով առաջացած բարդությունները, որոնք ամբողջ աշխարհում համարվում են կուրության առաջացման համար մեկ պատճառներից մեկը: Հիվանդությունը կոչվում է դիաբետիկ ռետինոպաթիա, որի դեպքում ախտահարվում է աչքի ցանցաթաղանթը: Այդ հիվանդության բուժման մեջ առաջնայինը էնդոկրինոլոգ- ակնաբույժ սերտ կապի անհրաժեշտությունն է, ու ցանկացած բուժառուի մոտ խնդրի հայտնաբերման դեպքում պետք է պարտադիր լինի ակնաբույժի մշտական հսկողություն, և կապ չունի` գանգատներ կան, թե` ոչ, տեսողությունը բավարար է, թե` ոչ։

-Բժշկուհի, արդյո՞ք բուժելի է  կուրությունը:

-Նախևառաջ կարևոր է, թե ինչ պատճառով է զարգացել կուրությունը։ Ակնաբուժության մեջ այն լայն հասկացություն է և պատճառահետևանք: Կուրությունն այն է, երբ բուժառուն լույս չի տեսնում: Օրինակ` հասուն և գերհասուն կատարակտները բերում են տեսողության իջեցման, ընդհուպ` լուսազգացողության, այսինքն` մարդը կարող է այդ աչքով զգալ միայն  լույսի առկայությունը՝ դա կուրություն չի համարվում և վիրահատական միջամտությունից հետո տեսողության սրությունը կարող է բարձրանալ մինչ 100%:  Ցանցենու շերտազատման ժամանակ տեսողությունը նույնատիպ կարող է նվազել, և եթե վիրահատությունը կատարվում է ժամանակին, տեսողությունը կարող է բավականին բարձրանալ:

- Ներակնային բարձր ճնշումը ի՞նչ խնդրի ահազանգ է:

-Շատ հաճախ այն աչքի կառուցվածքի խնդիր կարող է համարվել: Բավականին լուրջ պաթոլոգիա է: Այդ խնդրի առանձնահատուկ վտանգն այն է, որ ներակնային բարձր ճնշումը վնասում է ակնահատակի տեսողական նյարդը: Դա գլաուկոմա հիվանդությունն է, որն անհապաղ բուժում է պահանջում՝ կոնսերվատիվ կամ վիրահատական: Ցավոք սրտի, եթե անտեսվի այս հիվանդությունը, աչքի հատակում տեսողական նյարդը կենթարկվի ատրոֆիայի։

-Հասցնո՞ւմ եք արդյոք մասնակցել վերապատրաստումների Ձեր գերլարված աշխատանքային գրաֆիկին զուգահեռ։

-Բավականին ծավալուն և մեծ ճանապարհ եմ անցել վերապատրաստման առումով, և մինչ օրս էլ մասնակցում եմ: Սեպտեմբերին պատրաստվում եմ մասնակցել ակնաբուժության եվրոպական ամենամեծ համաշխարհային կոնֆերանսին` կատարակտայի և ռեֆրակցիոն լազերային վիրահատությունների նորագույն, նորարական բուժմոտեցումներ թեմայով։

-Ի՞նչ կասեք այս ասպարեզում ներգրավված երիտասարդ կադրերի մասին: Եվ առհասարակ, ապագայում բժշկությունը, ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ մասնագետների ձեռքերում է լինելու։

- Ինքս աշխատում եմ կլինիկական օրդինատորների հետ ու շատ դրական կարծիք ունեմ, և լիահույս եմ, որ հետագայում շատ լավ մասնագետներ են լինելու։ Ունենք բավականին նպատակասլաց, պրպտող, ձգտող երիտասարդ կադրեր, խոստումնալից են, և շատ բան իրականում մեր ավագ սերնդից էլ է կախված, մենք պետք է իրենց գիտելիք տանք, որ պահանջենք։ 

-Ի՞նչ կասեք առաջնային օղակի գորճելաոճից:

-Բավականին աշխատանք է այսօր տարվում առաջնային օղակներում, պոլիկլինիկաները տեխնիկական հագեցվածություն ունեն, և այնտեղ աշխատում են գրագետ և բանիմաց բժիշկներ: Եվ այնտեղ հայտնաբերվում են պաթոլոգիաները և ուղղորդվում համապատասխան նեղ մասնագետների մոտ։

-Ըստ Ձեզ` բժշկությունը առաքելություն է, թե՝ կոչում։

-Ըստ իս` միանշանակ առաքելություն, եթե սիրում ես մասնագիտությունդ, ապրում ես դրանով և դարձնում ես այն քո ապրելակերպը: Տարիների փորձն է ցույց տալիս` դու արդյո՞ք կարող ես Հիպոկրատի տրված քո երդմանը հավատարիմ մնալ, թե` ոչ։

 -Ո՞րն է տեսողության պահպանման Ձեր լավագույն բանաձևը:

- Իրականում տեղեկատվությունը մարդն  առաջնահերթ ստանում է աչքերի միջոցով, որն ուղղակի կապ ունի ինքնադրսևորման հետ: Գիտնականներն էլ մշտապես պնդել են, որ մարդն արտաքին աշխարհից 90 տոկոս տեղեկատվությունը ստանում է աչքերի միջոցով: Ուստի անհրաժեշտ է ժամանակին դիմել բժշկի, զննումներ անցնել, հարկ եղած դեպքում վիրահատվել, որպեսզի կանխարգելվի հիվանդությունների հետագա զարգացումը: 

-Իսկ որպես վերջաբան, ի՞նչ կմաղթեք մեր հասարակությանը:

-Պարզապես կհորդորեմ, որպեսզի բուժառուները ավելի ուշադիր լինեն իրենց առողջության նկատմամբ, ժամանակին դիմեն բժշկի,  մենք՝ բժիշկներս էլ սրտացավ և կարեկից կկատարենք մեր առաքելությունը։ Թող առավելագույնս ուշադիր լինեն աչքի լույսի նկատմամբ: Եթե հիվանդությունը ժամանակին ախտորոշվի, բնականաբար հեշտ կլինի և դրա հետագա բուժումը: Խորհուրդ կտայի առաջին իսկ փոքր խնդրի դեպքում անմիջապես դիմել ակնաբույժի:

Հարցազրույցը վարեց Լուսինե Գալստյանը